AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MÜLKİ
MƏCƏLLƏSİ[1]
ÜMUMİ HİSSƏ
Birinci bölmə
GİRİŞ MÜDDƏALARI
1-ci fəsil.
Mülki hüquq sahəsində qanunvericilik
Maddə
1. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin məqsəd
və vəzifələri
1.1.
Bu Məcəllənin məqsədi
üçüncü şəxslərin hüquqlarına xələl
gətirmədən mülki dövriyyənin
azadlığını onun iştirakçılarının
bərabərliyi əsasında təmin etməkdir.
1.2.
Bu Məcəllənin
vəzifələri aşağıdakılardır:
§ mülki
hüquq subyektlərinin əmlak və şəxsi qeyri-əmlak
münasibətlərini tənzimləmək;
Maddə 2. Azərbaycan
Respublikasının mülki qanunvericiliyi
2.1. Azərbaycan
Respublikasının mülki qanunvericiliyi Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasına əsaslanır və bu
Məcəllədən, digər qanunlardan və onların əsasında
qəbul edilən, mülki hüquq normalarını müəyyənləşdirən
başqa normativ hüquqi aktlardan ibarətdir.
2.2. Mülki qanunvericilik mülki
hüquq münasibətləri subyektlərinin hüquqi vəziyyətini,
mülkiyyət hüququnun və başqa əmlak
hüquqlarının əmələ gəlməsi əsaslarını
və həyata keçirilməsi qaydasını müəyyənləşdirir,
müqavilə və digər öhdəlik münasibətlərini,
habelə sair əmlak münasibətlərini və onlarla
bağlı olan şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini
tənzimləyir.
2.3. Ailə, əmək
münasibətləri, təbii ehtiyatlardan istifadə, ətraf
mühitin mühafizəsi, müəlliflik hüququ və əlaqədar
hüquqlar ilə bağlı münasibətlər, əgər
ailə, əmək, torpaq, təbiəti mühafizə,
müəlliflik və digər xüsusi qanunvericilikdə
ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, mülki
qanunvericilik və başqa hüquqi aktlar ilə tənzimlənir.
2.4.
İnsanın özgəninkiləşdirilməyən
hüquq və azadlıqlarının, digər qeyri-maddi nemətlərin
gerçəkləşdirilməsi və müdafiəsi ilə
bağlı münasibətlər, əgər bu münasibətlərin
mahiyyətindən ayrı qayda irəli gəlmirsə,
mülki qanunvericilik və başqa hüquqi aktlar ilə tənzimlənir.
2.5. Əgər
qanunvericilikdə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa,
mülki qanunvericilik və başqa hüquqi aktlar bir tərəfin
digər tərəfə inzibati və ya digər hakimiyyət
tabeliyinə əsaslanan əmlak münasibətlərinə,
o cümlədən vergi, maliyyə və inzibati münasibətlərə
tətbiq edilmir.
2.5-1. Ələt azad iqtisadi zonasında mülki
münasibətlər Ələt azad iqtisadi zonası
haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə
uyğun olaraq tənzimlənir.[3]
2.6. Qanundan
aşağı qüvvəli normativ hüquqi aktlar mülki
münasibətlərin tənzimlənməsi
üçün yalnız o halda tətbiq edilir ki, onlar bu Məcəlləyə
uyğun gəlsin və ona zidd olmasın.
Maddə 3. Mülki qanunvericilik
və beynəlxalq hüquq aktları
3.1. Azərbaycan
Respublikasının tərəfdar çıxdığı
dövlətlərarası müqavilələr bu Məcəllə
ilə tənzimlənən mülki hüquq münasibətlərinə
(beynəlxalq müqavilədən onun tətbiqi
üçün dövlətdaxili normativ hüquqi aktın qəbul
edilməsi tələbinin irəli gəldiyi hallar istisna edilməklə)
birbaşa tətbiq edilir.
3.2. Əgər
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilədə
müəyyənləşdirilən normalar mülki
qanunvericilikdə nəzərdə tutulan normalardan fərqlənərsə,
onda beynəlxalq müqavilənin normaları tətbiq edilir.
Maddə 4. Mülki hüquq
münasibətlərinin obyektləri
Əmlak və
ya qeyri-əmlak dəyəri olan, qanunvericiliklə mülki
dövriyyədən çıxarılmamış maddi və
ya qeyri-maddi nemətlər mülki hüquq münasibətlərinin
obyektləri ola bilərlər.
Maddə 5. Mülki hüquq
münasibətlərinin subyektləri
5.1. İstər
sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan, istərsə
də məşğul olmayan hər hansı fiziki və ya
hüquqi şəxslər mülki hüquq münasibətlərinin
subyektləri ola bilərlər.
5.2. Dövlət
hakimiyyəti orqanlarının və yerli özünüidarə
orqanlarının digər şəxslərlə mülki
hüquq münasibətləri, qanunda ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, mülki qanunvericiliklə tənzimlənir.
5.3. Mülki
hüquq münasibətlərinin subyektləri öz hüquq
və vəzifələrini vicdanla həyata keçirməyə
borcludurlar.
Maddə 6. Mülki
qanunvericiliyin prinsipləri
6.1. Mülki
qanunvericiliyin prinsipləri aşağıdakılardır:
6.1.1. mülki
hüquq subyektlərinin bərabərliyi;
6.1.2. mülki
hüquq subyektlərinin iradə sərbəstliyi;
6.1.3. mülki
dövriyyə iştirakçılarının əmlak
müstəqilliyi;
6.1.4. mülkiyyətin
toxunulmazlığı;
6.1.5. müqavilələr
azadlığı;
6.1.6. şəxsi
və ailə həyatına kimsənin özbaşına
qarışmasının yolverilməzliyi;[4]
6.1.7. mülki
hüquqların maneəsiz həyata keçirilməsinə
şərait yaradılması;
6.1.8.
pozulmuş hüquqların bərpasının təmin edilməsi;
6.1.9. mülki
hüquqların məhkəmə müdafiəsi.
6.2. Fiziki və
hüquqi şəxslər mülki hüquqları öz mənafelərini
gerçəkləşdirmək üçün iradələrinə
uyğun olaraq əldə edir və həyata keçirirlər.
Onlar müqavilə əsasında öz hüquq və vəzifələrini
müəyyənləşdirməkdə və qanunvericiliyə
zidd olmayan hər hansı müqavilə şərtləri
qoymaqda sərbəstdirlər.
6.3. Dövlət
və ictimai təhlükəsizliyin, ictimai qaydanın, cəmiyyətin
sağlamlığının və mənəviyyatının
qorunması, digər şəxslərin hüquq və
azadlıqlarının, şərəfinin və təmiz
adının müdafiəsi üçün zəruri olduqda
mülki hüquqlar yalnız qanunla məhdudlaşdırıla
bilər.
6.4. Mallar, xidmətlər
və maliyyə vəsaiti Azərbaycan Respublikasının
bütün ərazisində sərbəst hərəkət
edir. Əgər insanların təhlükəsizliyinin təmin
edilməsi, həyatının və
sağlamlığının müdafiəsi, təbiətin
və mədəniyyət sərvətlərinin qorunması
üçün zəruridirsə, malların və xidmətlərin
hərəkəti üçün məhdudiyyətlər
qanuna müvafiq surətdə tətbiq edilə bilər.
Maddə 7. Mülki
qanunvericiliyin zamana görə qüvvəsi
7.1. Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 149-cu maddəsinin VII hissəsində
nəzərdə tutulanlar istisna olmaqla, mülki qanunvericilik
müddəalarının geriyə qüvvəsi yoxdur və
onlar qüvvəyə mindikdən sonra əmələ gəlmiş
münasibətlərə tətbiq edilir.
7.2. Qanunla
birbaşa nəzərdə tutulmuş hallarda mülki
qanunvericiliyin geriyə qüvvəsi ola bilər.
7.3. Mülki
hüquq subyektlərinə ziyan vurarsa və ya onların vəziyyətini
pisləşdirərsə, mülki qanunvericiliyin geriyə
qüvvəsi ola bilməz.
Maddə 8. Mülki
qanunvericiliyin məkana görə qüvvəsi
8.1. Mülki
qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının istisnasız olaraq
bütün ərazisində qüvvədədir.
8.2. Mülki
qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hüquqlar Azərbaycan
Respublikasının bütün ərazisində maneəsiz həyata
keçirilə bilər və hökmən mühafizə
edilməlidir.
Maddə 9. Mülki
qanunvericiliyin şəxslərə görə qüvvəsi
9.1. Mülki
qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət
göstərən bütün fiziki və hüquqi şəxslər
üçün qüvvədədir.
9.2. Mülki
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş
qaydalar, əgər qanunda ayrı hal nəzərdə
tutulmayıbsa, əcnəbilərin, vətəndaşlığı
olmayan şəxslərin və xarici hüquqi şəxslərin
iştirak etdiyi münasibətlərə də tətbiq
olunur.
9.3. Qanunu bilməmək
və ya onu yanlış başa düşmək qanunun tətbiq
edilməməsinə və ya nəzərdə tutulmuş məsuliyyətdən
azad edilməyə əsas verə bilməz.
Maddə 10. İşgüzar adətlər
10.1.
Sahibkarlıq fəaliyyətinin hər hansı sahəsində
təşəkkül tapan və geniş tətbiq edilən,
qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan davranış
qaydası, hansısa aktda qeyd edilib-edilmədiyindən
asılı olmayaraq, işgüzar adət sayılır.
10.2.
Qanunvericiliyə və ya müqaviləyə zidd olan
işgüzar adətlər tətbiq edilmir.
Maddə 11. Mülki
qanunvericiliyin analogiya üzrə tətbiqi
11.1. Mülki
hüquq münasibətləri mülki qanunvericiliklə və
ya tərəflərin razılaşması ilə birbaşa tənzimlənmədikdə
və onlara tətbiq edilə bilən işgüzar adət
olmadıqda həmin münasibətlərə, əgər bu,
onların mahiyyətinə zidd deyildirsə, oxşar
münasibətləri tənzimləyən mülki
qanunvericilik normaları tətbiq edilir (qanunun analogiyası).
11.2. Oxşar
münasibətləri tənzimləyən mülki hüquq
normaları olmadıqda tərəflərin hüquq və vəzifələri
mülki qanunvericilik prinsipləri əsas götürülməklə
tənzimlənir (hüququn analogiyası). Hüququn
analogiyası tətbiq edilərkən ədalət, insaf və
mənəviyyat tələbləri nəzərə
alınmalıdır.
11.3. Çıxarılmışdır.[5]
11.4. Xüsusi
münasibətləri tənzimləyən mülki
qanunvericilik müddəaları (istisna normaları) analogiya
üzrə tətbiq edilməməlidir.
11.5. Mülki
hüquq münasibətlərini tənzimləyən hüquq
normasının olmaması və ya onun qeyri-müəyyənliyi
məhkəmənin mülki işə baxmaqdan imtina etməsinə
əsas verə bilməz.
Maddə 12. Mülki hüquqların
siyasi hüquqlardan asılı olmaması
12.1. Mülki
hüquqların həyata keçirilməsi Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyası və ya qanunları ilə
müəyyənləşdirilmiş siyasi hüquqlardan
asılı deyildir.
12.2. Mülki
hüquq münasibətlərinin subyektləri həm qanunla
birbaşa qadağan olunmamış hərəkətləri,
həm də qanunda bilavasitə nəzərdə
tutulmamış hərəkətləri icra edə bilərlər.
Maddə 13. Sahibkarlıq fəaliyyəti[6]
Sahibkarlıq fəaliyyəti
şəxsin müstəqil surətdə həyata
keçirdiyi, əsas məqsədi əmlak istifadəsindən,
əmtəə satışından, işlər
görülməsindən və ya xidmətlər göstərilməsindən
mənfəət (fərdi sahibkarlar tərəfindən gəlir) götürülməsi olan fəaliyyətdir.
2-ci fəsil.
Mülki hüquq və vəzifələr, onların
müdafiəsi
Maddə 14. Mülki
hüquqların və vəzifələrin əmələ gəlməsi
14.1. Mülki
hüquqlar və vəzifələr mülki qanunvericilikdə
nəzərdə tutulan əsaslardan, habelə fiziki və
hüquqi şəxslərin qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmasa da, mülki qanunvericiliyin prinsiplərinə görə
mülki hüquqlar və vəzifələr doğuran hərəkətlərindən
əmələ gəlir.
14.2. Mülki
hüquqların və vəzifələrin əmələ gəlməsi
əsasları aşağıdakılardır:
14.2.1.
Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş müqavilələr
və başqa əqdlər, habelə qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmasa da, ona zidd olmayan müqavilələr və başqa əqdlər.
14.2.2. Dövlət
orqanlarının və yerli özünüidarə
orqanlarının qanunvericilikdə mülki hüquqların və
vəzifələrin əmələ gəlməsi əsası
kimi nəzərdə tutulmuş aktları.
14.2.3. Mülki
hüquqlar və vəzifələr müəyyənləşdirən
məhkəmə aktları.
14.2.4.
Qanunvericiliyin yol verdiyi əsaslar üzrə əmlak əldə
edilməsi.
14.2.5. Elm, ədəbiyyat,
incəsənət əsərlərinin, ixtiraların və əqli
fəaliyyətin digər nəticələrinin
yaradılması.
14.2.6. Başqa
şəxsə zərər vurulması.
14.2.7.
Əsassız varlanma.
14.2.8. Fiziki və
hüquqi şəxslərin digər hərəkətləri.
14.2.9.
Qanunvericiliyin mülki hüquq nəticələrinin baş
verməsi ilə bağladığı hadisə.
14.3. Əgər
qanunla əmlak hüquqlarının yaranması
üçün ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa,
dövlət qeydiyyatına alınmalı əmlak
hüquqları onların qeydə alındığı andan əmələ
gəlir.[7]
Maddə 15. Mülki
hüquqların həyata keçirilməsi
15.1. Çıxarılmışdır.
[8]
15.2. Fiziki və
hüquqi şəxslərin özlərinə mənsub
mülki hüquqlardan istifadə etməməsi, qanunvericilikdə
nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, bu hüquqlara xitam
verilməsinə səbəb olmur.[9]
Maddə 16. Mülki
hüquqların həyata keçirilməsinin məhdudlaşdırılması
16.1. Fiziki və
hüquqi şəxslərin yalnız və yalnız başqa
şəxsə ziyan vurmaq niyyəti ilə həyata
keçirdikləri hərəkətlərə, habelə
hüquqdan digər formalarda sui-istifadə edilməsinə yol
verilmir.
16.2. Çıxarılmışdır.
[10]
Maddə 17. Mülki
hüquqların müdafiəsi
17.1.
Bütün dövlət hakimiyyəti orqanları, yerli
özünüidarə orqanları, siyasi partiyalar, ictimai
birliklər, həmkarlar ittifaqı təşkilatları,
fiziki və hüquqi şəxslər mülki hüquqlara
hörmət bəsləməyə və onların müdafiəsinə
kömək göstərməyə borcludurlar.
17.2. Çıxarılmışdır.
[11]
17.3. Çıxarılmışdır.[12]
Maddə 18. Mülki
hüquqların müdafiəsi üsulları
Mülki
hüquqların müdafiəsi qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmuş qaydada və qanuna, ictimai qaydaya və əxlaqa zidd
olmayan üsullarla həyata keçirilir.
Maddə 19. Dövlət hakimiyyəti
orqanının və ya yerli özünüidarə
orqanının aktının etibarsız sayılması
Dövlət
hakimiyyəti orqanının və ya yerli özünüidarə
orqanının mülki qanunvericiliyə uyğun gəlməyən,
fiziki və ya hüquqi şəxsin mülki
hüquqlarını və qanunla qorunan mənafelərini pozan
qeyri-normativ xarakterli aktı məhkəmə tərəfindən
etibarsız sayıla bilər.
Maddə 20. Mülki
hüquqların özümüdafiəsi çıxarılmışdır.
[13]
Maddə 21. Zərərin əvəzinin
ödənilməsi
21.1. Zərərin
əvəzinin ödənilməsini tələb etmək
hüququna malik olan şəxs ona vurulmuş zərərin əvəzinin
tam ödənilməsini tələb edə bilər, bu şərtlə
ki, qanunda və ya müqavilədə zərərin əvəzinin
daha az miqdarda ödənilməsi nəzərdə
tutulmasın.[14]
21.2. Zərər
dedikdə, hüququ pozulmuş şəxsin pozulmuş
hüququnu bərpa etmək üçün çəkdiyi və
ya çəkməli olduğu xərclər, əmlakından
məhrum olması və ya əmlakının zədələnməsi
(real zərər), habelə hüququ pozulmasaydı, həmin
şəxsin adi mülki dövriyyə şəraitində əldə
edəcəyi gəlirlər (əldən
çıxmış fayda) başa düşülür.
21.3. Zərərin
əvəzinin ödənilməsi ilə bağlı tələbin
həcminin müəyyənləşdirilməsi zamanı zərərçəkənin,
onun işçisinin və qanunvericiliklə nəzərdə
tutulmuş hallarda üçüncü şəxslərin
davranışının zərərin yaranmasına və
artmasına hansı həcmdə şərait yaratması nəzərə
alınmalıdır.[15]
Maddə 22. Dövlət hakimiyyəti
orqanlarının və yerli özünüidarə
orqanlarının vurduqları zərərin əvəzinin ödənilməsi çıxarılmışdır.
[16]
Maddə 23. Şərəfin, ləyaqətin
və işgüzar nüfuzun müdafiəsi
23.1. Fiziki şəxs
onun şərəfini, ləyaqətini və ya işgüzar
nüfuzunu ləkələyən, şəxsi və ailə
həyatının sirrini və ya şəxsi və ailə
toxunulmazlığını pozan məlumatların məhkəmə
qaydasında təkzib olunmasını tələb edə bilər,
bu şərtlə ki, həmin məlumatları yaymış
şəxs onların həqiqətə uyğun olduğunu
sübuta yetirməsin. Faktik məlumatlar natamam dərc edildikdə
də, əgər bununla şəxsin şərəfinə,
ləyaqətinə və ya işgüzar nüfuzuna
toxunulursa, eyni qayda tətbiq edilir. Marağı olan şəxslərin
tələbi ilə fiziki şəxsin şərəf və
ləyaqətinin müdafiəsinə onun ölümündən
sonra da yol verilir.[17]
23.2. Əgər
fiziki şəxsin şərəfini, ləyaqətini,
işgüzar nüfuzunu ləkələyən və ya şəxsi
və ailə həyatının sirrinə qəsd edən məlumatlar
kütləvi informasiya vasitələrində
yayılmışdırsa, həmin kütləvi informasiya
vasitələrində də təkzib edilməlidir. Əgər
göstərilən məlumatlar rəsmi sənədə
daxil edilmişdirsə, həmin sənəd dəyişdirilməli
və bu barədə marağı olan şəxslərə
məlumat verilməlidir. Digər hallarda təkzib
qaydasını məhkəmə müəyyənləşdirir.[18]
23.3. Kütləvi
informasiya vasitələrində hüquqlarına və ya
qanunla qorunan mənafelərinə toxunan məlumatlar dərc
edilmiş fiziki şəxsin həmin kütləvi informasiya
vasitələrində öz cavabının dərc edilməsi
hüququ vardır.
23.4. Şərəfini,
ləyaqətini və ya işgüzar nüfuzunu ləkələyən
məlumatlar yayılmış fiziki şəxsin həmin məlumatların
təkzibi ilə yanaşı, onların yayılması nəticəsində
vurulmuş zərərin əvəzinin ödənilməsini
tələb etmək hüququ vardır.
23.5. Əgər
fiziki şəxsin şərəfini, ləyaqətini və
ya işgüzar nüfuzunu ləkələyən məlumatları
yaymış şəxsi müəyyənləşdirmək
mümkün deyildirsə, barəsində bu cür məlumatlar
yayılmış şəxsin ixtiyarı var ki, həmin məlumatların
həqiqətə uyğun olmayan məlumatlar
sayılmasını tələb etsin.
23.6. Bu maddənin
fiziki şəxsin işgüzar nüfuzunun müdafiəsinə
dair qaydaları müvafiq olaraq hüquqi şəxsin
işgüzar nüfuzunun müdafiəsinə də tətbiq
edilir.
İkinci bölmə
ŞƏXSLƏR
3-cü fəsil.
Fiziki şəxslər
Maddə 24. Fiziki şəxs
anlayışı
24.1. Fiziki şəxs
hüquq münasibətlərində öz adından
iştirak edən insan fərdidir.
24.2. Azərbaycan
Respublikasında bütün vətəndaşlar, Azərbaycan
Respublikasının ərazisində daimi yaşayan və ya
müvəqqəti qalan әcnәbilәr və vətəndaşlığı
olmayan şəxslər fiziki şəxslərdir.
Maddə 25. Fiziki şəxsin
mülki hüquq qabiliyyəti
25.1. Fiziki şəxsin
mülki hüquq qabiliyyəti insanın mülki hüquqlara
malik olmaq və mülki hüquq vəzifələri
daşımaq qabiliyyətidir. Bütün fiziki şəxslərin
mülki hüquq qabiliyyəti eyni dərəcədə
tanınır.
25.2. Fiziki şəxsin
hüquq qabiliyyəti onun doğulduğu an əmələ gəlir
və ölümü ilə xətm edilir. Beyinin fəaliyyətinin
dayanması ölüm anı sayılır.
25.3. Vərəsə
olmaq hüququ maya bağlandığı andan əmələ
gəlir, bu hüququn həyata keçirilməsi isə
yalnız doğumdan sonra mümkündür.
25.4. Fiziki şəxs
hüquq qabiliyyətindən məhrum edilə bilməz.
Maddə 26. Ad hüququ
26.1. Hər bir
fiziki şəxsin addan, ata adından və soyaddan ibarət
adı olmaq hüququ vardır.
26.2. Fiziki şəxs
hüquq və vəzifələri öz adı ilə əldə
edir və həyata keçirir.
26.3. Qanunla nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada fiziki şəxs təxəllüsdən
(uydurma addan) istifadə edə bilər.
26.4. Fiziki şəxsin
qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada öz
adını dəyişdirmək ixtiyarı vardır. Fiziki
şəxsin adını dəyişdirməsi, onun əvvəlki
adı ilə əldə etdiyi hüquq və vəzifələrə
xitam vermir və ya bunları dəyişdirmir. Fiziki şəxs
adını dəyişdirməsi barədə öz
borclularına və kreditorlarına məlumat verməlidir və
adının dəyişməsi barədə həmin şəxslərdə
məlumatın olmamasının doğurduğu nəticələrin
riskini daşıyır. Adını dəyişdirmiş
fiziki şəxsin ixtiyarı vardır ki, əvvəlki
adına rəsmiləşdirilmiş sənədlərdə
öz hesabına müvafiq dəyişikliklər
aparılmasını tələb etsin.
26.5. Fiziki şəxsin
doğularkən aldığı ad, habelə adını dəyişdirməsi
vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının
qeydiyyatı üçün müəyyənləşdirilmiş
qaydada qeydə alınmalıdır.
26.6. Başqa
şəxsin adı ilə hüquq və vəzifələr əldə
edilməsinə yol verilmir.
26.7. Fiziki şəxsin
adından qanunsuz istifadə nəticəsində ona
vurulmuş ziyanın əvəzi bu Məcəlləyə müvafiq
surətdə ödənilməlidir.
26.8. Fiziki şəxsin
adı onun şərəfinə, ləyaqətinə və
ya işgüzar nüfuzuna toxunan üsullarla və ya formada təhrif
edildikdə və ya istifadə olunduqda bu Məcəllənin
23-cü maddəsində nəzərdə tutulan qaydalar tətbiq
edilir.
Maddə 27. Fiziki şəxsin
yaşayış yeri
27.1. Fiziki şəxsin
adətən yaşadığı yer onun yaşayış
yeri sayılır. Şəxsin bir neçə
yaşayış yeri ola bilər.
27.2. On dörd
yaşına çatmamış şəxslərin
yaşayış yeri valideynlik hüquqlarını itirməmiş
valideynlərinin yaşayış yeri sayılır, qəyyumluq
altında olan şəxsin yaşayış yeri isə qəyyumun
yaşayış yeri sayılır.
27.3. Əgər
şəxs hər hansı səbəbdən öz
yaşayış yerini müəyyən müddətə tərk
edirsə, o, yaşayış yerini itirmir.
Maddə 28. Fiziki şəxsin
mülki hüquq fəaliyyət qabiliyyəti
28.1. Fiziki şəxsin
mülki hüquq fəaliyyət qabiliyyəti şəxsin
öz hərəkətləri ilə mülki hüquqlar əldə
etmək və həyata keçirmək, özü
üçün mülki vəzifələr yaratmaq və icra
etmək qabiliyyətidir.
28.2. Fiziki şəxsin
mülki hüquq fəaliyyət qabiliyyəti, o, yetkinlik
yaşına, yəni on səkkiz yaşına
çatdıqda tam həcmdə əmələ gəlir.
28.3. 7
yaşınadək olan yetkinlik yaşına
çatmayanların (azyaşlılar) fəaliyyət qabiliyyəti
yoxdur. 7 yaşından 18 yaşınadək olan yetkinlik
yaşına çatmayanların məhdud fəaliyyət
qabiliyyəti vardır.
28.4. On altı
yaşı tamam olmuş yetkinlik yaşına çatmayan əmək
müqaviləsi üzrə işləyirsə və ya
valideynlərinin, övladlığa götürənlərin
və ya himayəçinin razılığı ilə
sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olursa,
tam fəaliyyət qabiliyyətli sayıla bilər. Hər iki
valideynin, övladlığa götürənlərin və
ya himayəçinin razılığına əsasən qəyyumluq
və himayəçilik orqanının qərarı ilə,
belə razılıq olmadıqda isə məhkəmənin qərarı
ilə yetkinlik yaşına çatmayan tam fəaliyyət
qabiliyyətli sayılır (emansipasiya).[19]
28.5. Valideynlər,
övladlığa götürənlər və himayəçi
tam fəaliyyət qabiliyyətli sayılmış yetkinlik
yaşına çatmayanın öhdəlikləri
üçün, o cümlədən onun ziyan vurması nəticəsində
əmələ gəlmiş öhdəliklər
üçün məsuliyyət daşımırlar.
28.6. On səkkiz
yaşına çatanadək nikaha girməyə qanunun yol
verdiyi halda, on səkkiz yaşına çatmamış fiziki
şəxs nikaha girdiyi vaxtdan tam həcmdə fəaliyyət
qabiliyyəti əldə edir. Nikah bağlanması nəticəsində
əldə edilmiş fəaliyyət qabiliyyəti nikahın
on səkkiz yaşına çatanadək pozulduğu halda da
tam həcmdə saxlanılır.
28.7. Nikah
etibarsız sayıldıqda məhkəmə yetkinlik
yaşına çatmayan ərin (arvadın) tam fəaliyyət
qabiliyyətini məhkəmə tərəfindən müəyyənləşdirilən
andan itirməsi barədə qərar qəbul edə bilər.
28.8.
Ağıl zəifliyi və ya ruhi xəstəlik nəticəsində
öz hərəkətlərinin mənasını başa
düşməyən və ya öz hərəkətlərinə
rəhbərlik edə bilməyən şəxslər də
məhkəmə tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan sayıla bilər. Onlar üzərində qəyyumluq
müəyyənləşdirilir. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan sayılmış fiziki şəxsin adından əqdləri
onun qəyyumu bağlayır. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan sayılmış şəxsin bağladığı əqd
sonradan qəyyumun razılığı ilə etibarlı
hesab edilə bilər.[20]
28.9. Fəaliyyət
qabiliyyəti olmayan sayılmış şəxsin
sağaldığı və ya sağlamlıq vəziyyətinin
xeyli yaxşılaşdığı halda məhkəmə
onu fəaliyyət qabiliyyətli sayır. Onun üzərində
müəyyənləşdirilmiş qəyyumluq məhkəmə
qərarına əsasən ləğv edilir.
Maddə 29. 14 yaşınadək olan
yetkinlik yaşına çatmayanların fəaliyyət
qabiliyyəti
29.1. Bu Məcəllənin
29.2-ci maddəsində göstərilmiş əqdlər
istisna olmaqla, 14 yaşı tamam olmamış yetkinlik
yaşına çatmayanların əvəzinə əqdləri
onların adından yalnız valideynləri,
övladlığa götürənlər və ya qəyyumlar
bağlaya bilərlər. Bu cür yetkinlik yaşına
çatmayanın bağladığı əqd sonradan onun
valideynləri, övladlığa götürənlər və
qəyyumlar tərəfindən bəyənildikdə
etibarlıdır.[21]
29.2. 7
yaşından 14 yaşınadək olan şəxslərin
aşağıdakı əqdləri müstəqil
bağlamaq ixtiyarı vardır:
29.2.1. xırda
məişət əqdləri;
29.2.2. əvəzsiz
olaraq fayda götürməyə yönəldilmiş elə əqdlər
ki, onlardan əmələ gələn hüquqların notariat
qaydasında təsdiqlənməsi və ya dövlət
qeydiyyatına alınması tələb olunmur;
29.2.3. qanuni
nümayəndənin özünün və ya onun
razılığı ilə üçüncü şəxsin
müəyyən məqsəd üçün və ya sərbəst
istifadə üçün verdiyi vəsait barəsində sərəncam
üzrə əqdlər.
29.3. 14
yaşı tamam olmamış yetkinlik yaşına
çatmayanın əqdləri, o cümlədən müstəqil
bağladığı əqdlər üzrə əmlak məsuliyyətini
onun valideynləri, övladlığa götürənlər
və ya qəyyum daşıyır, bu şərtlə ki, həmin
şəxslər öhdəliyin onların təqsiri
üzündən pozulmadığını sübuta yetirməsinlər.
Qanuna uyğun olaraq bu şəxslər azyaşlıların
vurduqları ziyan üçün də cavabdehdirlər.
Maddə 30. 14 yaşından 18
yaşınadək olan yetkinlik yaşına
çatmayanların fəaliyyət qabiliyyəti
30.1. 14
yaşından 18 yaşınadək olan yetkinlik yaşına
çatmayanlar bu Məcəllənin 30.2-ci maddəsində
göstərilənlər istisna olmaqla, əqdləri öz
qanuni nümayəndələrinin valideynlərinin,
övladlığa götürənlərin və ya himayəçinin
yazılı razılığı ilə bağlayırlar.
Bu cür yetkinlik yaşına çatmayanın
bağladığı əqd sonradan valideynləri,
övladlığa götürənlər və ya himayəçi
tərəfindən bəyənildikdə də
etibarlıdır.[22]
30.2. 14
yaşından 18 yaşınadək olan yetkinlik yaşına
çatmayanların ixtiyarı vardır ki, valideynlərinin,
övladlığa götürənlərin və ya himayəçinin
razılığı olmadan müstəqil surətdə:[23]
30.2.1. öz
qazancı, təqaüdü və digər gəlirləri barəsində
sərəncam versin;
30.2.2. elm, ədəbiyyat
və ya incəsənət əsərinin, ixtiranın və
ya qanunla qorunan digər əqli fəaliyyət nəticəsinin
müəllifi hüquqlarını həyata keçirsin;
30.2.3. çıxarılmışdır;
[24]
30.2.4. xırda
məişət əqdləri və bu Məcəllənin
29-2-ci maddəsində nəzərdə tutulan digər əqdlər
bağlasın. On altı yaşı tamam olmuş yetkinlik
yaşına çatmayanların kooperativ üzvü olmaq
ixtiyarı da vardır.
30.3. 14
yaşından 18 yaşınadək olan yetkinlik yaşına
çatmayanlar bu Məcəllənin 30.1 və 30.2-ci maddələrinə
uyğun bağladıqları əqdlər üzrə
müstəqil surətdə əmlak məsuliyyəti
daşıyırlar. 14 yaşından 18 yaşınadək
olan yetkinlik yaşına çatmayanlar vurduqları ziyana
görə bu Məcəlləyə uyğun məsuliyyət
daşıyırlar.
30.4. Yetərli əsaslar
olduqda məhkəmə valideynlərin, övladlığa
götürənlərin və ya himayəçinin və ya
qəyyumluq və himayəçilik orqanının vəsatəti
ilə 14 yaşından 18 yaşınadək olan yetkinlik
yaşına çatmayanın (əgər, o tam həcmdə
fəaliyyət qabiliyyəti əldə etməyibsə)
öz qazancı, təqaüdü və ya digər gəlirləri
barəsində müstəqil sərəncam vermək
hüququnu məhdudlaşdıra və ya ala bilər.[25]
Maddə 31. Fiziki şəxsin hüquq qabiliyyətindən
və fəaliyyət qabiliyyətindən məhrum edilməsinin
və bunların məhdudlaşdırılmasının
yolverilməzliyi
31.1. Fiziki şəxs
heç bir halda hüquq qabiliyyətindən məhrum edilə
bilməz. Fiziki şəxsin hüquq qabiliyyəti və fəaliyyət
qabiliyyəti yalnız qanunla müəyyənləşdirilmiş
hallarda və qaydada məhdudlaşdırıla bilər.
31.2. Fiziki şəxslərin
fəaliyyət qabiliyyətinin və ya onların
sahibkarlıq fəaliyyəti və ya başqa fəaliyyətlə
məşğul olmaq hüququnun məhdudlaşdırılmasının
qanunla müəyyənləşdirilmiş şərtlərinin
və qaydasının gözlənilməməsi müvafiq məhdudiyyəti
qoymuş dövlət orqanının və ya digər
orqanın aktının etibarsızlığına səbəb
olur.
31.3. Fiziki şəxsin
hüquq qabiliyyətindən və ya fəaliyyət qabiliyyətindən
tamamilə və ya qismən imtina etməsi və hüquq qabiliyyətinin
və ya fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılmasına
yönəldilmiş digər əqdlər əhəmiyyətsizdir.
Maddə 32. Fiziki şəxsin fəaliyyət
qabiliyyətinin məhdudlaşdırılması
32.1. Spirtli
içkilərdən, narkotik vasitələrdən və ya
psixotrop maddələrdən sui-istifadə etməsi, habelə
qumara qurşanması nəticəsində öz ailəsini
ağır maddi vəziyyətə salan fiziki şəxsin fəaliyyət
qabiliyyəti məhkəmə tərəfindən məhdudlaşdırıla
bilər. Belə şəxsin üzərində himayəçilik
təyin edilir. Onun xırda məişət əqdləri
bağlamaq ixtiyarı vardır. O, yalnız himayəçisinin
razılığı ilə başqa əqdlər bağlaya
bilər, habelə qazanc, pensiya və digər gəlirlər
götürə bilər və bunlar barəsində sərəncam
verə bilər. Lakin bu cür fiziki şəxs
bağladığı əqdlər üzrə və
vurduğu ziyan üçün müstəqil surətdə əmlak
məsuliyyəti daşıyır. Fəaliyyət qabiliyyəti
məhdudlaşdırılmış fiziki şəxsin himayəçinin
razılığı tələb olunan hallarda, belə
razılıq olmadan bağladığı əqd sonradan himayəçinin
yazılı razılığı ilə etibarlı hesab edilə
bilər.[26]
32.2. Fiziki şəxsin
fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılmasına
səbəb olan əsaslar aradan qalxdıqda məhkəmə
onun fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılmasını
ləğv edir. Fiziki şəxsin üzərində təyin
edilmiş himayəçilik məhkəmənin qərarına
əsasən ləğv olunur.
Maddə 33. Qəyyumluq və
himayəçilik
33.1. Qəyyumluq
və himayəçilik fəaliyyət qabiliyyəti olmayan və
ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətli fiziki şəxslərin
hüquq və mənafelərinin müdafiəsi
üçün təyin edilir. Yetkinlik yaşına
çatmayanlar üzərində qəyyumluq və himayəçilik,
həmçinin onların tərbiyələndirilməsi məqsədilə
təyin edilir. Qəyyumların və himayəçilərin
buna uyğun hüquq və vəzifələri Azərbaycan
Respublikasının Ailə Məcəlləsi ilə müəyyənləşdirilir.
33.2. Qəyyumlar
və himayəçilər istənilən şəxslərlə
münasibətlərdə, o cümlədən məhkəmədə
öz qəyyumluğunda olanların hüquq və vəzifələrini
xüsusi səlahiyyət almadan müdafiə edirlər.
33.3. Yetkinlik
yaşına çatmayanların valideynləri, onları
övladlığa götürənlər olmadıqda,
valideynləri məhkəmə tərəfindən valideynlik
hüquqlarından məhrum edildikdə, habelə bu cür
fiziki şəxslər başqa səbəblərə görə
valideyn himayəsindən məhrum olduqda, o cümlədən
valideynləri onları tərbiyələndirməkdən və
ya hüquq və mənafelərini müdafiə etməkdən
boyun qaçırdıqda onların üzərində qəyyumluq
və himayəçilik təyin edilir.
33.4. On dörd
yaşı tamam olmamış yetkinlik yaşına
çatmayanlar, habelə psixi pozuntuya görə məhkəmə
tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti olmayan
sayılmış fiziki şəxslər üzərində qəyyumluq
təyin edilir.
33.5. Qəyyumlar
qəyyumluqda olanların qanun üzrə nümayəndələri
olur və onların adından və onların mənafeləri
üçün bütün zəruri əqdləri
bağlayırlar.
33.6. On dörd
yaşından on səkkiz yaşınadək olan yetkinlik
yaşına çatmayanlar üzərində, habelə
spirtli içkilərdən, narkotik vasitələrdən və
ya psixotrop maddələrdən sui-istifadə etməsi və
ya qumara qurşanması nəticəsində fəaliyyət
qabiliyyəti məhkəmə tərəfindən məhdudlaşdırılmış
fiziki şəxslər üzərində himayəçilik təyin
edilir.[27]
33.7. Himayəçilər
himayəçilikdə olan fiziki şəxslərin müstəqil
surətdə bağlamağa ixtiyarı
çatmadığı əqdlərin bağlanmasına
razılıq verirlər. Himayəçilər himayədə
olanlara öz hüquqlarını həyata keçirməkdə
və vəzifələrini icra etməkdə kömək
göstərir, habelə onları üçüncü şəxslərin
sui-istifadəsindən qoruyurlar.
Maddə 34. Qəyyumluq və
himayəçilik orqanları
34.1. Qəyyumluq
və himayəçilik orqanları qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
34.2. Fiziki şəxsin
fəaliyyət qabiliyyəti olmayan sayılması və ya fəaliyyət
qabiliyyətinin məhdudlaşdırılması barədə
qərarın qanuni qüvvəyə mindiyi gündən etibarən
üç gün ərzində məhkəmə həmin
fiziki şəxs üzərində qəyyumluq və himayəçilik
təyin edilməsi üçün onun yaşayış yeri
üzrə qəyyumluq və himayəçilik orqanına bu
barədə məlumat verməlidir.
34.3. Qəyyumluqda
olanların yaşayış yeri üzrə qəyyumluq və
himayəçilik orqanı onların qəyyumlarının və
himayəçilərinin fəaliyyətinə nəzarət
edir.
Maddə 35. Qəyyumlar və
himayəçilər
35.1. Qəyyumu
və ya himayəçini qəyyumluğa və ya himayəçiliyə
ehtiyacı olan şəxsin yaşayış yeri üzrə
qəyyumluq və himayəçilik orqanı fiziki şəxs
üzərində qəyyumluq və ya himayəçilik
qoyulması zərurətinin ona məlum olduğu andan
üç ay ərzində təyin edir. Qəyyumluğa və
ya himayəçiliyə ehtiyacı olan şəxsə qəyyum
və ya himayəçi təyin edilənədək qəyyum
və ya himayəçi vəzifələrini qəyyumluq və
himayəçilik orqanı icra edir. Qəyyumun və ya himayəçinin
təyin edilməsi barədə maraqlı şəxslər məhkəməyə
etiraz verə bilərlər.
35.2. Qəyyumlar
və himayəçilər yetkinlik yaşına
çatmış fəaliyyət qabiliyyətli fiziki şəxslərdən
təyin edilir. Valideynlik hüquqlarından məhrum edilmiş
fiziki şəxslər qəyyum və himayəçi təyin
oluna bilməzlər.
35.3. Qəyyum və
ya himayəçi öz razılığı ilə təyin
edilir. Bu zaman onun əxlaqi və digər şəxsi keyfiyyətləri,
qəyyumluq və ya himayəçilik vəzifələrini
yerinə yetirmək qabiliyyəti, onunla qəyyumluğa və
ya himayəçiliyə ehtiyacı olan şəxs
arasında mövcud münasibətlər, mümkünsə,
həm də qəyyumluqda və ya himayədə olanın
arzusu nəzərə alınmalıdır.
35.4. Qəyyumluğa
və ya himayəçiliyə ehtiyacı olan və
müvafiq sosial
xidmət müəssisələrində olan və ya bu müəssisələrə
yerləşdirilmiş fiziki şəxslərin qəyyumları
və himayəçiləri həmin müəssisələrdir.[28]
35.5. Qəyyumluq
və himayəçilik vəzifələri, qanunla nəzərdə
tutulan hallardan başqa, əvəzsiz icra edilir.
35.6. Yetkinlik
yaşına çatmayan fiziki şəxslərin qəyyumları
və himayəçiləri öz qəyyumluğunda və
ya himayəsində olanlarla birlikdə yaşamalıdırlar.
Himayəçi ilə on altı yaşına
çatmış himayədə olanın ayrılıqda
yaşamasına qəyyumluq və himayəçilik
orqanının razılığı ilə bu şərtlə
yol verilir ki, ayrı yaşama himayədə olanın tərbiyəsinə,
hüquq və mənafelərinin müdafiəsinə mənfi
təsir göstərməsin. Qəyyumlar və himayəçilər
yaşayış yerinin dəyişməsi barədə qəyyumluq
və himayəçilik orqanlarına məlumat verməyə
borcludurlar.
35.7. Qəyyumlar
və himayəçilər öz qəyyumluğunda və ya
himayəsində olan uşaqların, o cümlədən Azərbaycan
Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 118.12-ci və
118.13-cü maddələrinə uyğun olaraq
övladlığa götürmək istəyən şəxsin
ailəsində sınaq müddəti ilə yerləşdirilən
uşaqların saxlanması,
onlara baxılmasının və onların müalicəsinin
təmin edilməsi, onların təhsil alması və tərbiyələnməsi
qayğısına qalmağa, onların hüquq və mənafelərini
qorumağa borcludurlar.[29]
35.8. Bu Məcəllənin
35.7-ci maddəsində göstərilən vəzifələr
məhkəmə tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti
məhdudlaşdırılmış yetkinlik yaşına
çatmış fiziki şəxslərin himayəçilərinə
həvalə edilmir.
35.9. Fiziki şəxsin
fəaliyyət qabiliyyəti olmayan və ya məhdud fəaliyyət
qabiliyyətli sayılmasına səbəb olmuş əsaslar
aradan qalxdıqda qəyyum və ya himayəçi qəyyumluqda
və ya himayədə olanın fəaliyyət qabiliyyətli
sayılması və onun üzərindən qəyyumluğun
və ya himayəçiliyin götürülməsi barədə
məhkəmə qarşısında vəsatət
qaldırmağa borcludur.
Maddə 36. Qəyyumluqda və himayədə
olanın əmlakı barəsində sərəncam verilməsi
36.1. Qəyyumluqda
və ya himayədə olan fiziki şəxsin müstəqil
surətdə sərəncam verməyə ixtiyarı
çatdığı gəlirlər istisna olmaqla, onun gəlirləri,
o cümlədən qəyyumluqda və ya himayədə olana
onun əmlakının idarə edilməsindən
çatası gəlirlər qəyyum və ya himayəçi
tərəfindən yalnız və yalnız qəyyumluqda və
ya himayədə olanın mənafeləri üçün, həm
də qəyyumluq və himayəçilik orqanının
qabaqcadan icazəsi alınmaqla xərclənir. Qəyyumluq və
himayəçilik orqanının qabaqcadan icazəsi olmadan qəyyum
və ya himayəçi qəyyumluqda və ya himayədə
olanın saxlanması üçün zəruri xərcləri
qəyyumluqda və ya himayədə olana onun gəliri kimi
çatası məbləğlər hesabına ödəyə
bilər.
36.2. Qəyyumluq
və himayəçilik orqanının qabaqcadan icazəsini
almadan qəyyum qəyyumluqda və ya himayədə olanın əmlakının
özgəninkiləşdirilməsinə, o cümlədən
dəyişdirilməsinə və ya
bağışlanmasına, bu əmlakın icarəyə, əvəzsiz
istifadəyə verilməsinə və ya girov qoyulmasına
dair əqdləri, qəyyumluqda və ya himayədə olana mənsub
hüquqlardan imtinaya, onun əmlakının
bölüşdürülməsinə və ya bu əmlakdan
payların ayrılmasına səbəb olan əqdləri,
habelə qəyyumluqda və ya himayədə olanın əmlakının
azalmasına səbəb olan hər hansı digər əqdləri
bağlaya bilməz, himayəçi isə onların
bağlanmasına razılıq verə bilməz. Qəyyumluqda
olanın əmlakının idarə edilməsi qaydası
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
36.3. Qəyyumun,
himayəçinin, onların ərinin (arvadının) və
yaxın qohumlarının ixtiyarı yoxdur ki, qəyyumluqda və
ya himayədə olana hədiyyə kimi əmlak verilməsi və
ya onun əvəzsiz istifadəsinə əmlak verilməsi
istisna olmaqla, qəyyumluqda və ya himayədə olanla əqdlər
bağlasın, habelə əqdlər bağlanarkən və
ya qəyyumluqda və ya himayədə olanla qəyyumun və
ya himayəçinin əri (arvadı) və onların
yaxın qohumları arasında məhkəmə işləri
aparılarkən qəyyumluqda və ya himayədə olanı
təmsil etsinlər.
Maddə 37. Qəyyumluqda və ya himayədə
olanın əmlakının etibarnamə ilə idarə edilməsi
37.1. Qəyyumluqda
və ya himayədə olanın daşınar və qiymətli
daşınmaz əmlakının daimi idarə edilməsi zərurəti
yarandıqda qəyyumluq və himayəçilik orqanı
özünün müəyyənləşdirdiyi idarəçi
ilə həmin əmlakın etibarnamə ilə idarə edilməsinə
dair müqavilə bağlayır. Bu halda qəyyum və ya
himayəçi qəyyumluqda və ya himayədə olanın
etibarnamə ilə idarəetməyə verilməmiş əmlakı
barəsində öz səlahiyyətlərini saxlayır. Qəyyumluqda
və ya himayədə olanın əmlakının etibarnamə
ilə idarə edilməsi səlahiyyətlərini həyata
keçirərkən idarəçiyə bu Məcəllənin
36.2 və 36.3-cü maddələrində nəzərdə
tutulan qaydalar tətbiq edilir.
37.2. Qəyyumluqda
və ya himayədə olanın əmlakının etibarnamə
ilə idarə edilməsinə əmlakın etibarnamə ilə
idarə edilməsinə dair müqaviləyə xitam verilməsi
üçün qanunvericilikdə nəzərdə tutulan əsaslar
üzrə, habelə qəyyumluğa və ya himayəçiliyə
xitam verildiyi hallarda xitam verilir.
Maddə 38. Qəyyumların və himayəçilərin
öz vəzifələrinin icrasından azad və kənar
edilməsi. Qəyyumluğa və himayəçiliyə xitam
verilməsi
38.1. Yetkinlik
yaşına çatmayan şəxs valideynlərinə
qaytarıldıqda və ya övladlığa
götürüldükdə qəyyumluq və himayəçilik
orqanı qəyyumu və ya himayəçini öz vəzifələrinin
icrasından azad edir.
38.2. Qəyyumluqda
olan müvafiq sosial xidmət müəssisələrinə və ya digər oxşar
müəssisəyə yerləşdirildikdə qəyyumluq və
himayəçilik orqanı bundan əvvəl təyin
edilmiş qəyyumu və ya himayəçini, əgər bu,
qəyyumluqda olanın mənafelərinə zidd deyilsə,
öz vəzifələrinin icrasından azad edir.[30]
38.3. Üzrlü
səbəblər olduqda (xəstəlik, əmlak vəziyyətinin
dəyişməsi, qəyyumluqda olanla
qarşılıqlı anlaşmanın yoxluğu və i.a.)
qəyyum və ya himayəçi öz xahişi ilə vəzifələrinin
icrasından azad edilə bilər.
38.4. Qəyyum və
ya himayəçi onun üzərinə düşən vəzifələri
gərəyincə yerinə yetirmədikdə, o cümlədən
qəyyumluqdan və ya himayəçilikdən tamah məqsədi
ilə istifadə etdikdə və ya qəyyumluqda olanı nəzarətsiz
və lazımi köməksiz qoyduqda qəyyumluq və himayəçilik
orqanı qəyyumu və ya himayəçini bu vəzifələrin
icrasından kənar edə bilər və təqsirli fiziki
şəxsin qanunla müəyyənləşdirilmiş məsuliyyətə
cəlb olunması üçün zəruri tədbirlər
görə bilər.
38.5. Qəyyumun,
himayəçinin və ya qəyyumluq və himayəçilik
orqanının ərizəsinə əsasən məhkəmə
qəyyumluqda olanın fəaliyyət qabiliyyətli
sayılması və ya onun fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılmasının
ləğv edilməsi haqqında qərar
çıxardıqda yetkinlik yaşına çatmış
fiziki şəxs üzərində qəyyumluğa və
himayəçiliyə xitam verilir.
38.6. Qəyyumluqda
olan azyaşlı on dörd yaşına çatdıqda onun
üzərində qəyyumluğa xitam verilir, qəyyum vəzifələrini
həyata keçirmiş fiziki şəxs isə bu barədə
əlavə qərar çıxarılmadan yetkinlik
yaşına çatmayanın himayəçisinə
çevrilir.
38.7. Qəyyumluqda
olan yetkinlik yaşına çatmayanın on səkkiz
yaşına çatdığı, habelə nikaha girdiyi və
yetkinlik yaşına çatanadək tam fəaliyyət
qabiliyyəti əldə etdiyi digər hallarda yetkinlik
yaşına çatmayan üzərində himayəçiliyə
xüsusi qərarsız xitam verilir.
Maddə 39. Fəaliyyət
qabiliyyətli fiziki şəxs üzərində patronaj
39.1.
Sağlamlıq vəziyyətinə görə müstəqil
surətdə öz hüquqlarını həyata keçirməyə
və müdafiə etməyə, öz vəzifələrini
icra etməyə qadir olmayan yetkinlik yaşına
çatmış fəaliyyət qabiliyyətli fiziki şəxsin
xahişi ilə onun üzərində patronaj təyin edilə
bilər. Patronaj təyin edilməsi fiziki şəxsin
hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına səbəb
olmur.
39.2. Yetkinlik
yaşına çatmış fəaliyyət qabiliyyətli
fiziki şəxsin patronu (köməkçisi) həmin fiziki
şəxsin razılığı ilə qəyyumluq və
himayəçilik orqanı tərəfindən təyin
edilir.
39.3. Patron
(köməkçi) fiziki şəxslə
bağlanmış tapşırıq və ya etibarnamə ilə
idarəetmə müqaviləsinə əsasən yetkinlik
yaşına çatmış fəaliyyət qabiliyyətli
fiziki şəxsə mənsub əmlak barəsində sərəncam
verir. Məişət tələbatının saxlanmasına
və ödənilməsinə yönəldilən məişət
əqdlərini və başqa əqdləri patron (köməkçi)
fiziki şəxsin razılığı ilə
bağlayır.
39.4. Bu Məcəllənin
39.1-ci maddəsinə uyğun olaraq yetkinlik yaşına
çatmış fəaliyyət qabiliyyətli fiziki şəxs
üzərində təyin edilmiş patronaja patronajda olan
fiziki şəxsin tələbi ilə xitam verilir. Patronajda
olan fiziki şəxsin patronu (köməkçisi) bu Məcəllənin
38-ci maddəsində nəzərdə tutulan hallarda öz vəzifələrini
yerinə yetirməkdən azad edilir.
Maddə 40. Fiziki şəxsin xəbərsiz
itkin düşmüş elan edilməsi
40.1. Əgər
fiziki şəxsin olduğu yer məlum deyildirsə və iki
il ərzində o, yaşayış yerində görünməmişsə,
maraqlı şəxslərin ərizəsinə əsasən
məhkəmə fiziki şəxsi xəbərsiz itkin düşmüş
hesab edə bilər.
40.2. İtkin
düşmə haqqında son məlumatların
alındığı günü müəyyənləşdirmək
mümkün olmadıqda, xəbərsiz itkin
düşmüş sayılma üçün müddətin
hesablanması itkin düşmüş haqqında son məlumatların
alındığı aydan sonrakı ayın birinci
günündən, həmin ayı müəyyənləşdirmək
mümkün olmadıqda isə növbəti ilin yanvar
ayının 1-dən başlanır.
40.3. Xəbərsiz
itkin düşmə haqqında məhkəmənin qərarı
qanuni qüvvəyə mindikdən sonra həmin şəxsin
qanuni vərəsələri xəbərsiz itkin
düşmüşün əmlakını etibar olunmuş əmlak
kimi idarə etmək, o cümlədən ondan fayda
götürmək ixtiyarı əldə edirlər. Bu əmlakdan
xəbərsiz itkin düşmüşün öhdəsində
olan şəxslərə dolanacaq xərcləri verilir və
borclar ödənilir.
40.4. Xəbərsiz
itkin düşmüş fiziki şəxsin qanuni əmlakının
daimi idarə edilməsi zərurəti yarandıqda, əgər
onun qanuni vərəsələri yoxdursa, məhkəmənin
qərarı ilə bu əmlak qəyyumluq və himayəçilik
orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən
və həmin orqanla bağlanan etibarnamə ilə idarəetmə
müqaviləsi əsasında fəaliyyət göstərən
şəxsə verilir. Xəbərsiz itkin
düşmüş şəxsin əmlakının idarəçisi
itkin düşmüş şəxsin əmlakı
hesabına onun borclarını ödəyir, əmlakı həmin
şəxsin xeyrinə idarə edir, xəbərsiz itkin
düşmüşün öhdəsində olan şəxslərə
dolanacaq xərcləri verir. Əgər idarəçinin təyin
edildiyi gündən üç il keçənədək
şəxsin xəbərsiz itkin düşmüş hesab
edilməsi haqqında məhkəmə qərarı ləğv
edilməzsə və şəxsin ölmüş
sayılması haqqında məhkəməyə müraciət
edilməzsə, qəyyumluq və himayəçilik orqanı
fiziki şəxsin ölmüş sayılması haqqında ərizə
ilə məhkəməyə müraciət etməyə
borcludur.
40.5. Xəbərsiz
itkin düşmüş şəxs gəldikdə və ya
onun olduğu yer aşkar edildikdə məhkəmə onun xəbərsiz
itkin düşmüş hesab edilməsi haqqında qərarı,
habelə onun əmlakının idarə olunması
haqqında qərarı ləğv edir.
Maddə 41. Fiziki şəxsin ölmüş
elan edilməsi
41.1. Əgər
şəxsin yaşayış yerində onun harada olması
barədə beş il ərzində məlumat olmazsa, habelə
o, ölüm təhlükəsi törədən və ya
hansısa bədbəxt hadisədən həlak olduğunu
güman etməyə əsas verən şəraitdə xəbərsiz
itkin düşərsə və ondan altı ay ərzində
xəbər çıxmazsa, o, məhkəmə qaydasında
ölmüş elan edilə bilər.
41.2. Hərbi əməliyyatlarla
əlaqədar xəbərsiz itkin düşmüş hərbi
qulluqçu və ya digər şəxs hərbi əməliyyatların
qurtardığı gündən azı iki il keçdikdən
sonra məhkəmə qaydasında ölmüş elan edilə
bilər.
41.3. Şəxsin
ölmüş elan edilməsi haqqında məhkəmə qərarının
qanuni qüvvəyə mindiyi gün onun ölüm
günü sayılır.
41.4. Bu Məcəllənin
41.1 və 41.2-ci maddələrində nəzərdə tutulan
hallarda məhkəmə şəxsin həlakının
güman edildiyi günü onun ölüm günü saya bilər.
Maddə 42. Ölmüş elan
edilmiş şəxsin gəlməsinin nəticələri
42.1.
Ölmüş elan edilmiş şəxs gəldikdə və
ya onun olduğu yer aşkar edildikdə məhkəmə onun
ölmüş elan edilməsi barədə qərarı ləğv
edir.
42.2. Nə vaxt
gəlməsindən asılı olmayaraq, şəxs onun
ölmüş elan edilməsindən sonra əvəzsiz olaraq
başqa şəxsə verilmiş əmlakın qalan hissəsinin
qaytarılmasını tələb edə bilər.
42.3.
Ölmüş elan edilmiş şəxsin əmlakını
əvəzli əldə etmiş şəxs bu əmlakı
ona qaytarmağa o halda borcludur ki, əmlakı əldə edərkən
onun ölmüş elan edilmiş şəxsin sağ
olduğunu bildiyi sübuta yetirilsin.
42.4. Əgər
ölmüş elan edilmiş şəxsin əmlakı
dövlətin mədaxilinə keçirilmiş və
satılmışdırsa, həmin şəxsin
ölmüş elan edilməsi haqqında qərarın ləğvindən
sonra əmlakın satışından
götürülmüş məbləğ ona
qaytarılır.
4-cü fəsil.
Hüquqi şəxslər
§1. Əsas
müddəalar
Maddə 43. Hüquqi şəxs
anlayışı və onun növləri
43.1. Hüquqi
şəxs qanunla müəyyənləşdirilən qaydada
dövlət qeydiyyatından keçmiş, xüsusi
yaradılmış elə bir qurumdur ki, mülkiyyətində
ayrıca əmlakı vardır, öz öhdəlikləri
üçün bu əmlakla cavabdehdir, öz adından əmlak
və şəxsi qeyri-əmlak hüquqları əldə etmək
və həyata keçirmək, vəzifələr
daşımaq, məhkəmədə iddiaçı və ya
cavabdeh olmaq hüququna malikdir. Hüquqi şəxsin müstəqil
balansı olmalıdır.
43.2. Hüquqi
şəxslər bir fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən,
yaxud fiziki və hüquqi şəxslərin toplusu tərəfindən
yaradıla bilər, üzvlüyə əsaslana bilər,
üzvlərin olmasından asılı ola və ya
asılı olmaya bilər, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə
məşğul ola və ya məşğul olmaya bilər.
43.3. Azərbaycan
Respublikası mülki hüquq münasibətlərində
eynilə digər hüquqi şəxslər kimi iştirak
edir. Bu hallarda Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətlərini
onun hüquqi şəxslər olmayan orqanları həyata
keçirirlər.
43.4. Bələdiyyələr
mülki hüquq münasibətlərində eynilə digər
hüquqi şəxslər kimi iştirak edirlər. Bu hallarda
bələdiyyənin səlahiyyətlərini onun hüquqi
şəxslər olmayan orqanları həyata keçirirlər.
43.5. Hüquqi
şəxslər fəaliyyətinin əsas məqsədi mənfəət
götürməkdən ibarət olan (kommersiya hüquqi şəxsləri)
və ya əsas məqsədi mənfəət götürməkdən
ibarət olmayan və götürülən mənfəəti
iştirakçıları arasında bölüşdürməyən
(qeyri-kommersiya hüquqi şəxsləri), habelə ümumdövlət
və
(və ya) ictimai əhəmiyyət
daşıyan fəaliyyətlə məşğul olan (publik
hüquqi şəxslər) qurumlar ola bilər.[31]
43.6.
Qeyri-kommersiya qurumları olan hüquqi şəxslər ictimai
birliklər, fondlar, hüquqi şəxslərin ittifaqları
formasında, habelə qanunvericilikdə nəzərdə
tutulan digər formalarda yaradıla bilər. Qeyri-kommersiya
hüquqi şəxsləri sahibkarlıq fəaliyyəti ilə
yalnız o hallarda məşğul ola bilərlər ki, bu fəaliyyət
onların yaradılması zamanı qarşıya qoyulmuş
məqsədlərə nail olmağa xidmət etsin və bu məqsədlərə
uyğun gəlsin. Sahibkarlıq fəaliyyətini həyata
keçirmək üçün qeyri-kommersiya hüquqi şəxsləri
təsərrüfat cəmiyyətləri yarada bilər və
ya onlarda iştirak edə bilərlər.
43.7. Publik hüquqi şəxslərin fəaliyyəti
bu Məcəllə və Publik hüquqi şəxslər
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir. [32]
Maddə 44. Hüquqi şəxsin
hüquq qabiliyyəti
44.1. Hüquqi
şəxs dövlət qeydiyyatına alındığı
andan mülki hüquqlara malikdir və mülki vəzifələr
daşıyır. Hüquqi şəxsin hüquq qabiliyyətinə
onun ləğvinin başa çatdığı an xitam
verilir.
44.2. Kommersiya
hüquqi şəxsləri qanunla qadağan edilməyən
istənilən fəaliyyət növlərini həyata
keçirmək üçün zəruri mülki
hüquqlara malik ola və mülki vəzifələr
daşıya bilərlər. Siyahısı qanunvericiliklə
müəyyənləşdirilən ayrı-ayrı fəaliyyət
növləri ilə hüquqi şəxslər yalnız
xüsusi icazə (lisenziya) əsasında məşğul ola
bilərlər.
44.3. Hüquqi
şəxsin hüquqları yalnız qanunla nəzərdə
tutulan hallarda və qaydada məhdudlaşdırıla bilər.
Hüquqi şəxs öz hüquqlarının məhdudlaşdırılması
haqqında qərardan məhkəməyə etiraz verə bilər.
44.4. Hüquqi
şəxsin xüsusi icazə (lisenziya) alınması zəruri
olan fəaliyyəti həyata keçirmək hüququ belə
lisenziyanın alındığı andan və ya lisenziyada
göstərilən vaxtda əmələ gəlir və bu
hüquqa, əgər qanunvericiliklə ayrı qayda müəyyənləşdirilməyibsə,
lisenziyanın müddəti qurtardıqda xitam verilir.
Maddə 45. Hüquqi şəxsin
yaradılması
45.1. Hüquqi
şəxs onun təsis edilməsi və nizamnaməsinin
hazırlanması yolu ilə yaradılır.
45.2. Əgər
hüquqi şəxs bir neçə təsisçi tərəfindən
yaradılırsa, təsisçilər müqavilə
bağlayaraq hüquqi şəxsin nizamnaməsini, onun
yaradılması üzrə birgə fəaliyyət
qaydasını, özlərinin əmlakının ona verilməsi
və onun fəaliyyətində iştirak edilməsi şərtlərini
müəyyənləşdirirlər.
Maddə 46. Hüquqi şəxsin
təsisçilərinin məsuliyyəti
Hüquqi şəxsin
təsisçiləri hüquqi şəxsin dövlət
qeydiyyatına alınmasına qədər əmələ gəlmiş,
hüquqi şəxsin yaradılması ilə bağlı
olan öhdəliklər üzrə birgə məsuliyyət
daşıyırlar.
Maddə 47. Hüquqi şəxsin
nizamnaməsi
47.1. Hüquqi
şəxsin təsisçiləri tərəfindən təsdiq
edilmiş nizamnaməsi hüquqi şəxsin təsis sənədidir. Banklar haqqında və
İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunlarında nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, bir təsisçinin yaratdığı hüquqi şəxs
həmin təsisçinin təsdiq etdiyi nizamnamə əsasında
fəaliyyət göstərir.[33]
47.2. Hüquqi
şəxsin nizamnaməsində hüquqi şəxsin
adı, olduğu yer, fəaliyyətinin idarə edilməsi
qaydası, habelə onun ləğvi qaydası müəyyənləşdirilir.
Qeyri-kommersiya hüquqi şəxsinin nizamnaməsində onun fəaliyyətinin
predmeti və məqsədləri müəyyənləşdirilir.
Qeyri-hökumət təşkilatlarının nizamnamələrində
dövlət və yerli özünüidarə
orqanlarının səlahiyyətlərinin mənimsənilməsinə,
habelə dövlət nəzarəti və yoxlama
funksiyalarının nəzərdə tutulmasına yol verilmir.[34]
47.3. Nizamnamədə
dəyişikliklər dövlət qeydiyyatına
alındığı andan üçüncü şəxslər
üçün hüquqi qüvvəyə minir. Lakin
hüquqi şəxslər və onların təsisçiləri
(iştirakçıları) həmin dəyişiklikləri
nəzərə almaqla hərəkət etmiş
üçüncü şəxslərlə münasibətlərdə
həmin dəyişikliklərin qeydə
alınmadığına istinad edə bilməzlər.
Maddə 48. Hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatı
48.1. Hüquqi
şəxs müvafiq icra hakimiyyəti orqanında dövlət
qeydiyyatına alınmalıdır. Dövlət qeydiyyatının
məlumatları, o cümlədən kommersiya təşkilatları
üçün firma adı ümumi tanışlıq
üçün açıq olan hüquqi şəxslərin
dövlət reyestrinə daxil edilir.
48.2. Hüquqi
şəxsin dövlət qeydiyyatına alınmasından
imtina edilməsinə Hüquqi şəxslərin dövlət
qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulan hallarda yol
verilir. Dövlət qeydiyyatına almaqdan imtina edilməsindən,
habelə qeydiyyatdan yayınmaqdan məhkəməyə
şikayət verilə bilər.[35]
48.3. Hüquqi
şəxs yalnız qanunla müəyyənləşdirilmiş
hallarda yenidən qeydə alınmalıdır.
Maddə 49. Hüquqi şəxsin
orqanları
49.1. Hüquqi
şəxslər qanunvericiliyə və nizamnaməyə
uyğun fəaliyyət göstərən öz orqanları
vasitəsilə mülki hüquqlar əldə edir və
öhdələrinə mülki vəzifələr
götürürlər. Hüquqi şəxsin
orqanlarının seçilməsi və ya təyin edilməsi
qaydası, müvafiq olaraq, nizamnamə, Banklar haqqında,
Sığorta fəaliyyəti haqqında, İnvestisiya
fondları haqqında, Qiymətli kağızlar bazarı
haqqında və Əmanətlərin
sığortalanması haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları ilə müəyyənləşdirilir. [36]
49.2. Hüquqi
şəxs öz iştirakçıları, habelə təmsilçiləri
vasitəsilə mülki hüquqlar əldə edə bilər
və öhdəsinə mülki vəzifələr
götürə bilər.
49.3. Hüquqi
şəxs adından çıxış edən şəxs,
o cümlədən hüquqi şəxsin idarəetmə
orqanlarında (müşahidə (direktorlar) şurası, icra
orqanı) təmsil olunan hər hansı şəxs təmsil
etdiyi hüquqi şəxsin mənafeləri üçün
vəzifələrini yerinə yetirərkən vicdanla, peşəkar
qaydada və məntiqlə hərəkət etmək,
hüquqi şəxsin və onun bütün
iştirakçılarının maraqlarına sadiq olmaq və
hüquqi şəxsin maraqlarını öz maraqlarından
üstün tutmaq, ehtiyatlı olmaq, habelə
qərarların qəbulu zamanı ədalətli və qərəzsiz olmağa borcludur. Həmin
şəxs, bu vəzifələrin hüquqi şəxsin
maraqlarına uyğun olaraq yerinə yetirilməsi
üçün məsuliyyət daşıyır. Hüquqi
şəxsin nizamnamə kapitalında
ən azı 5 faiz paya (səhmə) malik olan
iştirakçısının
(iştirakçılarının) tələbi ilə o, vəzifələrini
pozduğu halda, pozuntu nəticəsində hüquqi şəxsə
dəymiş zərərin əvəzini ödəməlidir.[37]
49.4. Hüquqi şəxsin mənafeləri
üçün bu Məcəllə ilə müəyyən
edilən vəzifələrini yerinə yetirməyən və
ya lazımınca yerinə yetirməyən hüquqi şəxs
adından çıxış edən şəxs, o cümlədən
hüquqi şəxsin idarəetmə orqanlarında
(müşahidə (direktorlar) şurası, icra orqanı) təmsil
olunan hər hansı şəxs hüquqi şəxsə və
ya səhmdara (payçıya) dəyən zərərə
görə aşağıdakı hallarda məsuliyyət
daşıyır:
[38]
49.4.1. hüquqi şəxsin zərərlə
işlədiyi halda və ya hüquqi şəxsin mənfəətinə
qeyri-mütənasib həcmdə hüquqi şəxsin idarəetmə
orqanlarının üzvlərinə bonusların ödənilməsi;
49.4.2. hüquqi şəxsin əmlakının
bazar şərtlərindən əhəmiyyətli dərəcədə
aşağı şərtlərlə və qiymətlə
özgəninkiləşdirilməsi və ya istifadəyə
verilməsi;
49.4.3. hüquqi şəxsə aidiyyəti
olan şəxslərlə qanunun tələblərini pozan və
ya hüquqi şəxsin maraqlarına təhlükə yaradan
müqavilələrin bağlanması;
49.4.4. hüquqi şəxsin
bağlanmış müqavilələr əsasında
malları (işləri, xidmətləri) onların real dəyərindən
əhəmiyyətli dərəcədə yuxarı qiymətə
satın alması;
49.4.5. özü üçün,
hüquqi şəxsə aidiyyəti olan şəxslər və
ya digər şəxslər üçün maddi və
qeyri-maddi əmlak nemətləri və bu cür əmlaka
hüquqların təmin edilməsi məqsədi ilə
hüquqi şəxsin əmlakının mənimsənilməsi
və ya israf edilməsi;
49.4.6. səhmdarlara (payçılara)
münasibətdə ədalətsiz və ya onlara ziyan vuran əqdlərin
bağlanması.
[39]
49.5. Hüquqi şəxsin adından
çıxış edən, hüquqi şəxsin idarəetmə
orqanlarında (müşahidə (direktorlar) şurası, icra
orqanı) təmsil olunan hər hansı şəxs hüquqi
şəxsə vurulmuş zərərə görə
hüquqi şəxsin ümumi
yığıncağının qərarı ilə
tutduğu vəzifədən kənarlaşdırıla bilər.
Hüquqi şəxsə vurulmuş zərərə görə
hüquqi şəxsin adından çıxış edən
şəxsin, hüquqi şəxsin idarəetmə
orqanlarında (müşahidə (direktorlar) şurası, icra
orqanı) təmsil olunan hər hansı şəxsin inzibati və
ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi onu
hüquqi şəxsə dəymiş zərərin ödənilməsi
vəzifəsindən azad etmir.
49.6. Bu Məcəllənin 49.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulan hallar baş verdikdə
və ya bu halların baş verməsinə dair əsaslı
şübhələr olduqda, hüquqi şəxsin nizamnamə
kapitalında ən azı 10 faiz paya (səhmə) malik olan
iştirakçısı (iştirakçıları)
hüquqi şəxs adından çıxış edən
şəxsdən, o cümlədən hüquqi şəxsin
idarəetmə orqanlarında (müşahidə (direktorlar)
şurası, icra orqanı) təmsil olunan hər hansı
şəxsdən hüquqi şəxsdə olan və həmin
hallarla bağlı bütün sənədlərə (konkret
sənəd göstərilmədən) və ya məlumatlara
baxış keçirmək məqsədi ilə həmin sənədləri
(məlumatları) tələb edə bilər. Bu halda
müraciət olunan şəxs tərəfindən həmin
iştirakçının tələbi 5 (beş) iş
günü ərzində təmin edilməlidir.
İştirakçı həmin sənədin (məlumatın)
surətini əldə etmək istədikdə, müraciət
olunan şəxs tərəfindən həmin sənədin (məlumatın)
təsdiqlənmiş surətləri təqdim olunur.
İştirakçı baxış zamanı ona məlum olan
və əldə etdiyi məlumatların
konfidensiallığını qorumalı və qanunda nəzərdə
tutulan hallar istisna olmaqla, üçüncü şəxslərə
həmin məlumatları ötürməməlidir.[40]
Maddə 49-1. Hüquqi şəxs tərəfindən
aidiyyəti şəxslərlə əqdlərin
bağlanması qaydası[41]
49-1.1.
Hüquqi şəxsə aidiyyəti olan şəxslə həmin
hüquqi şəxs arasında bağlanılan hər
hansı əqd, razılaşma və yaxud əlaqəli əqdlər
məcmusu aidiyyəti şəxslə əqd hesab edilir.
Hüquqi şəxsə aidiyyəti olan şəxslər
aşağıdakılardır:
49-1.1.1.
hüquqi şəxsin direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) və icra
orqanının rəhbəri və üzvləri;
49-1.1.2.
hüquqi şəxsin struktur bölməsinin (filial, nümayəndəlik,
idarə və s.) rəhbəri;
49-1.1.3.
bu Məcəllənin 49-1.1.1-ci və 49-1.1.2-ci maddələrində
göstərilən şəxslərin qohumları (əri
(arvadı), valideynləri, o cümlədən ərinin,
arvadının valideynləri, babaları və nənələri,
övladları, övladlığa götürənləri
(götürülənləri), qardaşları və
bacıları);
49-1.1.4.
hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalında ən azı
10 faiz və daha çox paya birbaşa və ya dolayı yolla
malik olan hər hansı şəxs;
49-1.1.5.
bu Məcəllənin 49-1.1.1-ci, 49-1.1.2-ci və 49-1.1.4-cü
maddələrində göstərilən şəxslərin
birbaşa və ya dolayısı ilə iştirak etdiyi
hüquqi şəxslər;
49-1.1.6.
hüquqi şəxsin, nizamnamə kapitalında ən azı
20 faiz payla iştirak etdiyi hüquqi şəxs;
49-1.1.7.
bu Məcəllənin 49-1.1.4-cü və 49-1.1.6-cı maddələrində
göstərilən hüquqi şəxslərdə ən
azı 20 faiz paya (səhmlərə) malik olan hər hansı
şəxs;
49-1.1.8.
bu Məcəllənin 49-1.1.4-cü və 49-1.1.6-cı maddələrində
göstərilən hüquqi şəxslərin direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) və
icra orqanlarının rəhbərləri;
49-1.1.9. Banklar haqqında və İnvestisiya
fondları haqqında Azərbaycan Respublikasının
qanunları ilə müəyyən edilmiş, müvafiq
olaraq, banklara və investisiya fondlarına aidiyyəti olan digər
şəxslər.[42]
49-1.2.
Aidiyyəti şəxslə bağlanması nəzərdə
tutulan əqdin dəyəri hüquqi şəxsin aktivlərinin
5 faiz və daha çox hissəsini təşkil etdikdə, həmin
əqd hüquqi şəxs tərəfindən cəlb
edilmiş müstəqil auditorun rəyi və hüquqi şəxsin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağının sadə səs
çoxluğu ilə qəbul edilmiş qərarı ilə
bağlanılır. Həmin əqdə münasibətdə
aidiyyəti şəxs olan iştirakçı məsələ
ilə əlaqədar olan səsvermədə iştirak edə
bilməz.
49-1.3.
Aidiyyəti şəxslə bağlanması nəzərdə
tutulan əqdin dəyəri hüquqi şəxsin aktivlərinin
5 faizədək hissəsini təşkil etdikdə, həmin əqd
hüquqi şəxsin nizamnaməsinə uyğun olaraq, onun
iştirakçılarının ümumi
yığıncağı, direktorlar şurası
(müşahidə şurası) və ya Banklar
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, icra orqanı tərəfindən
qəbul olunur. Bu halda iştirakçıların ümumi
yığıncağında, direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) və kollegial icra
orqanının iclaslarında aidiyyəti şəxs olan
iştirakçı (üzv) səsvermədə iştirak edə
bilməz. Hüquqi şəxsin təkbaşına icra
orqanının rəhbəri, habelə onun bu Məcəllənin
49-1.1.3-cü və 49-1.1.5-ci maddələrində göstərilən
şəxsləri aidiyyəti şəxs qismində
çıxış etdikdə onlarla hüquqi şəxs
arasında əqd direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının), o olmadıqda isə hüquqi şəxsin
ümumi yığıncağının qərarı ilə
bağlanılır. [43]
49-1.4.
Əqdin bu Məcəllənin 49-1.2-ci və 49-1.3-cü maddələrinin
tələbləri pozulmaqla bağlanılması nəticəsində
hüquqi şəxsə dəyən zərərə görə
təqsiri olan şəxslər məsuliyyət
daşıyır. Əqdin digər tərəfi əqdin bu Məcəllənin
49-1.2-ci və 49-1.3-cü maddələrinin tələbləri
pozulmaqla bağlandığını bildikdə hüquqi
şəxs və ya onun istənilən
iştirakçısı bu Məcəllənin 337.1-ci və
339-cu maddələrinə müvafiq olaraq həmin əqdi
mübahisələndirə bilər.[44]
49-1.5.
Hüquqi şəxsin direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) rəhbəri və ya
üzvləri özlərinin, bu Məcəllənin
49-1.1.3-cü və 49-1.1.5-ci maddələrində göstərilən
şəxslərin bağlanılan əqdə münasibətdə
aidiyyəti şəxs qismində çıxış etmələri,
həmçinin həmin əqdlə əlaqədar öz
maraqlarının xüsusiyyətləri (onun yaranması, həcmi
və s.) barədə məlumatı hüquqi şəxsin
iştirakçılarına yazılı şəkildə təqdim
etməlidirlər.
49-1.6.
Hüquqi şəxsin icra orqanının rəhbəri və
ya digər üzvləri özlərinin,
bu Məcəllənin 49-1.1.3-cü və 49-1.1.5-ci maddələrində
göstərilən şəxslərin bağlanılan əqdə
münasibətdə aidiyyəti şəxs qismində
çıxış etmələri, həmçinin həmin
əqdlə əlaqədar öz maraqlarının xüsusiyyətləri
(onun yaranması, həcmi və s.) barədə məlumatı
hüquqi şəxsin direktorlar şurasına (müşahidə
şurasına), o olmadıqda hüquqi şəxsin
iştirakçılarına yazılı şəkildə təqdim
etməlidirlər.
[45]
49-1.7.
Hüquqi şəxsin direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) və icra
orqanının rəhbəri və ya üzvləri istisna
olmaqla digər şəxslər özlərinin, bu Məcəllənin
49-1.1.3-cü və 49-1.1.5-ci maddələrində göstərilən
şəxslərin bağlanılan əqdə münasibətdə
aidiyyəti şəxs qismində çıxış etmələri,
həmçinin həmin əqdlə əlaqədar öz
maraqlarının xüsusiyyətləri (onun yaranması, həcmi
və s.) barədə məlumatı hüquqi şəxsin
direktorlar şurasına (müşahidə şurasına), o
olmadıqda hüquqi şəxsin icra orqanına yazılı
şəkildə təqdim etməlidirlər.
Maddə 50. Hüquqi şəxsin
adı
50.1. Hüquqi
şəxsin öz təşkilati-hüquqi formasını
göstərən adı olur. Qeyri-kommersiya təşkilatının
adında hüquqi şəxsin fəaliyyətinin xarakteri
göstərilməlidir.
50.1-1.
Qeyri-hökumət təşkilatlarının adında Azərbaycan
Respublikasının dövlət orqanlarının
adlarından, habelə Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin
adlarından (onların yaxın qohumlarının və ya vərəsələrinin
icazəsi olmadan) istifadə edilə bilməz.[46]
50.2. Kommersiya təşkilatı
olan hüquqi şəxsin firma adı olmalıdır. Firma
adı qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada qeydə
alınmış hüquqi şəxsin həmin addan istifadəyə
müstəsna hüququ vardır. Firma adlarının
qeydiyyatı və işlədilməsi qaydası qanunvericiliklə
müəyyənləşdirilir.
50.3. Başqa
hüquqi şəxsin firma adı ilə hüquqlar və vəzifələr
əldə etməyə yol verilmir. Özgəsinin qeydə
alınmış firma adından haqsız istifadə edən
şəxs firma adına hüququ olanın tələbi ilə
ondan istifadəyə son qoymalı və vurduğu zərərin
əvəzini ödəməlidir.
Maddə 51. Hüquqi şəxsin
olduğu yer
Hüquqi şəxsin
daimi fəaliyyət göstərən orqanının, siyasi partiyada rəhbər orqanlarının qərargahının yerləşdiyi yer hüquqi
şəxsin olduğu yer sayılır.[47]
Maddə 52. Hüquqi şəxsin
məsuliyyəti
52.1. Hüquqi
şəxs öz öhdəlikləri üçün ona mənsub
bütün əmlakla cavabdehdir.
52.2. Bu Məcəllədə
və ya hüquqi şəxsin nizamnaməsində nəzərdə
tutulan hallar istisna olmaqla, hüquqi şəxsin təsisçisi
(iştirakçısı) hüquqi şəxsin öhdəlikləri
üçün, hüquqi şəxs isə təsisçinin
(iştirakçının) öhdəlikləri
üçün cavabdeh deyildir.
Maddə 53. Nümayəndəliklər
və filiallar
53.1. Hüquqi
şəxsin olduğu yerdən kənarda yerləşən və
hüquqi şəxsin mənafelərini təmsil və
müdafiə edən ayrıca bölməsi nümayəndəlik
sayılır.
53.2. Hüquqi
şəxsin olduğu yerdən kənarda yerləşən və
onun funksiyalarının hamısını və ya bir hissəsini,
o cümlədən nümayəndəlik funksiyalarını
həyata keçirən ayrıca bölməsi filial
sayılır.
53.3. Nümayəndəliklər
və filiallar hüquqi şəxs deyildirlər və
hüquqi şəxsin təsdiq etdiyi əsasnamələr
üzrə fəaliyyət göstərirlər. Nümayəndəliklərin
və filialların rəhbərləri hüquqi şəxs tərəfindən
təyin edilir və onun etibarnaməsi əsasında fəaliyyət
göstərirlər. Təsisçilərinin əcnəbilər
və ya xarici hüquqi səxslər olduğu qeyri-hökumət
təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin
rəhbərlərinin müavinləri Azərbaycan
Respublikasının vətəndaşları olmalıdır.[48]
Maddə 54. İdarə
54.1. Hüquqi
şəxsin idarəetmə, sosial-mədəni və ya digər
qeyri-kommersiya xarakterli funksiyaların həyata keçirilməsi
üçün yaratdığı təşkilat idarə
sayılır.
54.2. İdarə
hüquqi şəxs deyildir və hüquqi şəxsin təsdiq
etdiyi əsasnamə üzrə fəaliyyət göstərir.
54.3. İdarə
ona təhkim edilmiş əmlak barəsində qanunla müəyyənləşdirilmiş
hədlərdə, öz fəaliyyətinin məqsədlərinə,
hüquqi şəxsin tapşırıqlarına və əmlakın
təyinatına uyğun sahiblik, istifadə və sərəncam
hüquqlarını həyata keçirir.
54.4. İdarənin
öhdəlikləri üçün məsuliyyət idarəni
yaratmış hüquqi şəxsin üzərinə
düşür.
54.5. Dövlət
idarələrinin və digər idarələrin
ayrı-ayrı növlərinin hüquqi vəziyyətinin
xüsusiyyətləri qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
Maddə 55. Hüquqi şəxsin
yenidən təşkili
55.1. Hüquqi
şəxsin yenidən təşkili (birləşmə,
qoşulma, bölünmə, ayrılma, çevrilmə) onun
təsisçilərinin (iştirakçılarının) və
ya hüquqi şəxsin nizamnamə ilə vəkil edilmiş
orqanının qərarı ilə həyata keçirilə
bilər.
55.2. Qanunla
müəyyənləşdirilmiş hallarda hüquqi şəxsin
bölünməsi və ya tərkibindən bir və ya bir
neçə hüquqi şəxsin ayrılması şəklində
yenidən təşkili məhkəmənin qərarı ilə
həyata keçirilir.
55.3. Məhkəmə
hüquqi şəxsin kənar idarəçisini təyin edir
və ona hüquqi şəxsi yenidən təşkil etməyi
tapşırır. Kənar idarəçinin təyin edildiyi
andan hüquqi şəxsin işlərini idarə etmək səlahiyyətləri
ona keçir. Kənar idarəçi məhkəmədə
hüquqi şəxsin adından çıxış edir,
bölünmə balansını tərtib edib baxılmaq
üçün onu yenidən təşkil nəticəsində
yaranan hüquqi şəxslərin nizamnamələri ilə
birlikdə məhkəməyə verir. Məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş qərarı, qanunvericiliyin tələblərinə
riayət edilməklə yeni yaranan hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatına alınması üçün əsasdır.[49]
55.4. Qoşulma
şəklində yenidən təşkil halı istisna
olmaqla, hüquqi şəxs yeni yaranan hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatına alındığı andan yenidən
təşkil edilmiş sayılır.
55.5. Hüquqi
şəxs başqa hüquqi şəxsin ona qoşulması
şəklində yenidən təşkil edilərkən
qoşulan hüquqi şəxsin fəaliyyətinə xitam
verilməsi haqqında qeydin hüquqi şəxslərin
dövlət reyestrinə daxil edildiyi andan birinci hüquqi
şəxs yenidən təşkil edilmiş sayılır.
55.6. Bankların yenidən təşkili Banklar
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun
olaraq həyata keçirilir.[50]
55.7.
Barəsində tətbiq oluna biləcək cinayət-hüquqi
tədbirlərin təmin edilməsi məqsədi ilə
hüquqi şəxsin yenidən təşkil olunması Azərbaycan
Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsində
nəzərdə tutulmuş qaydada qadağan oluna bilər.
Hüquqi şəxsin yenidən təşkil edilməsinin
qadağan olunması barədə məhkəmənin qərarı
dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanına göndərilir.[51]
Maddə 56. Hüquqi şəxslər
yenidən təşkil edilərkən hüquq varisliyi
56.1. Hüquqi
şəxslər birləşdikdə onlardan hər birinin
hüquq və vəzifələri təhvil aktına uyğun
olaraq yeni yaranmış hüquqi şəxsə keçir.
56.2. Hüquqi
şəxs digər hüquqi şəxsə qoşulduqda
qoşulan hüquqi şəxsin hüquq və vəzifələri
təhvil aktına uyğun olaraq əvvəlki hüquqi şəxsə
keçir.
56.3. Hüquqi
şəxs bölündükdə onun hüquq və vəzifələri
bölünmə balansına uyğun olaraq yeni yaranmış
hüquqi şəxslərə keçir.
56.4. Hüquqi
şəxsin tərkibindən bir və ya bir neçə
hüquqi şəxs ayrıldıqda yenidən təşkil
edilmiş hüquqi şəxsin hüquq və vəzifələri
bölünmə balansına uyğun olaraq onların hər
birinə keçir.
56.5. Bir növdən
olan hüquqi şəxs digər növdən olan hüquqi
şəxsə çevrildikdə (təşkilati-hüquqi
formanın dəyişməsi) yenidən təşkil
edilmiş hüquqi şəxsin hüquq və vəzifələri
təhvil aktına uyğun olaraq yeni yaranmış hüquqi
şəxsə keçir.
Maddə 57. Təhvil aktı və
bölünmə balansı
57.1. Təhvil
aktında və bölünmə balansında yenidən təşkil
edilmiş hüquqi şəxsin bütün kreditorları və
borcluları barəsində öhdəliklərinin
hamısı, o cümlədən tərəflərin
mübahisə etdikləri öhdəliklər üzrə
hüquqi varislik haqqında müddəalar olmalıdır.
57.2. Təhvil
aktı və bölünmə balansı hüquqi şəxsin
yenidən təşkili haqqında qərar qəbul etmiş
onun təsisçiləri (iştirakçıları) və
ya hüquqi şəxsin nizamnamə ilə vəkil edilmiş
orqanı tərəfindən təsdiq edilir və nizamnamələrlə
birlikdə yeni yaranmış hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatına alınması və ya mövcud
hüquqi şəxslərin nizamnamələrində dəyişikliklər
edilməsi üçün təqdim olunur.
57.3. Nizamnamələrlə
birlikdə təhvil aktının və bölünmə
balansının təqdim edilməməsi, habelə onlarda
yenidən təşkil edilmiş hüquqi şəxsin
öhdəlikləri üzrə hüquq varisliyi haqqında
müddəaların olmaması yeni yaranmış hüquqi
şəxsləri dövlət qeydiyyatına almaqdan imtina
edilməsinə səbəb olur.
Maddə 58. Hüquqi şəxs yenidən
təşkil edilərkən onun kreditorlarının
hüquqları üçün təminatlar
58.1. Hüquqi
şəxsin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul
etmiş hüquqi şəxsin təsisçiləri
(iştirakçıları) və ya hüquqi şəxsin
nizamnamə ilə vəkil edilmiş orqanı, bu Məcəllənin
55.3-cü maddəsində nəzərdə tutulan hallarda isə
kənar idarəçi hüquqi şəxsin yenidən təşkili
barəsində onun kreditorlarına yazılı bildiriş
göndərməyə borcludurlar.
58.2. Yenidən
təşkil edilən hüquqi şəxsin kreditorunun
ixtiyarı var ki, yenidən təşkil edilən hüquqi
şəxsin borclu olduğu öhdəliklərə xitam
verilməsini və ya onların vaxtından əvvəl icra
olunmasını və zərərin əvəzinin ödənilməsini
tələb etsin.
58.3. Əgər
bölünmə balansı yenidən təşkil edilmiş
hüquqi şəxsin hüquq varisini müəyyənləşdirməyə
imkan vermirsə, yeni yaranmış hüquqi şəxslər
yenidən təşkil edilmiş hüquqi şəxsin
öhdəlikləri üçün onun kreditorları
qarşısında birgə məsuliyyət
daşıyırlar.
Maddə 59. Hüquqi şəxsin
ləğvi
59.1. Hüquqi
şəxsin ləğvi onun mövcudluğuna və fəaliyyətinə
hüquq və vəzifələri hüquq varisliyi
qaydasında başqa şəxslərə keçmədən
xitam verilməsi deməkdir.
59.2. Hüquqi
şəxs aşağıdakı hallarda ləğv edilə
bilər:
59.2.1. onun təsisçilərinin
(iştirakçılarının) və ya hüquqi şəxsin
nizamnamə ilə vəkil edilmiş orqanının qərarı
ilə, o cümlədən hüquqi şəxsin
mövcudluğu üçün nəzərdə tutulan
müddətin qurtarması və ya yaradılması zamanı
qarşıya qoyulan məqsədin əldə edilməsi ilə
əlaqədar olaraq;
59.2.2. hüquqi
şəxsin yaradılması zamanı yol verilmiş
qanunvericilik pozuntuları ilə əlaqədar onun
qeydiyyatının məhkəmə tərəfindən
etibarsız sayıldığı halda;
59.2.3. lazımi
xüsusi icazə (lisenziya) olmadan fəaliyyət və ya
qanunla qadağan edilmiş fəaliyyət həyata
keçirildikdə və ya qanunvericilik digər şəkildə
dəfələrlə və ya kobudcasına pozulduqda və ya
ictimai birlik və ya fond onun nizamnamə məqsədlərinə
zidd fəaliyyətlə müntəzəm məşğul
olduqda, habelə bu Məcəllədə, Banklar haqqında,
Sığorta fəaliyyəti haqqında və
İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunlarında nəzərdə tutulan başqa hallarda
məhkəmənin qərarı ilə;[52]
59.2.4.
məhkəmənin yekun qərarı ilə hüquqi şəxsi
ləğvetmə növündə cinayət-hüquqi tədbir
tətbiq edildikdə.[53]
59.2-1. Bu Məcəllənin 59.2.1-ci maddəsində
göstərilən əsaslar üzrə hüquqi şəxsin
ləğv edilməsi təşəbbüsü ilə
çıxış edən iştirakçı və ya
hüquqi şəxsin nizamnamə ilə vəkil edilmiş
orqanı hüquqi şəxsin cari fəaliyyətinə rəhbərlik
edən icra orqanından hüquqi şəxsin bütün
kreditorlarının tələblərini 12 ay ərzində
qarşılamaq üçün ödəmə qabiliyyətinin
olmasını təsdiq edən rəsmi bəyanatın (aktiv
və passivlərinin vəziyyəti barədə) qəbul
edilməsini tələb edir. Hüquqi şəxsin icra
orqanı ləğvetmə qərarından ən çoxu 20
gün əvvəl bu bəyanatı qəbul edir və ya belə
bəyanatın qəbul edilməsinin mümkünsüz
olduğunu bildirir. İcra orqanı bəyanatın qəbul
edilməsinin mümkünsüzlüyünü bildirdikdə,
iştirakçıların ümumi
yığıncağı hüquqi şəxsin bütün
kreditorlarının tələblərini 12 ay ərzində
qarşılamaq üçün ödəmə qabiliyyətinin
olub-olmamasını təsdiq etmək üçün
müstəqil auditor cəlb edə bilər. Müstəqil
auditor hüquqi şəxsin ödəmə qabiliyyətinin
olmasını öz rəyi ilə təsdiq etdikdə, həmin
rəy bu maddə ilə müəyyən edilmiş bəyanata
bərabər tutulur.[54]
59.3. Bu Məcəllənin
59.2.2 və 59.2.3-cü maddələrində
göstərilən əsaslar üzrə hüquqi şəxsin
ləğv edilməsi tələbini məhkəməyə
qanunla bu cür tələb irəli sürmək hüququ
verilmiş dövlət orqanı (qurumu) və ya yerli özünüidarə
orqanı irəli sürə bilər. Hüquqi şəxsin
ləğv edilməsi haqqında məhkəmənin qərarı
ilə onun təsisçilərinə
(iştirakçılarına) və ya hüquqi şəxsin
nizamnaməsi ilə onun ləğvi üçün vəkil
edilmiş orqana hüquqi şəxsin ləğvini həyata
keçirmək vəzifələri həvalə edilə bilər.
Bu Məcəllənin
59.2.4-cü maddəsində göstərilən əsas
üzrə hüquqi şəxsin ləğv edilməsi
haqqında məhkəmənin yekun qərarı ilə ləğvetmə
komissiyasına (təsviyəçiyə) hüquqi şəxsin
ləğvini həyata keçirmək vəzifələri həvalə
olunur.[55]
59.4. Hüquqi
şəxs müflis olma nəticəsində də ləğv
edilir.
59.5. Əgər
ləğv edilən hüquqi şəxsin əmlakının
dəyəri kreditorların tələblərinin ödənilməsi
üçün yetərli deyildirsə, o yalnız müflis
olma nəticəsində ləğv edilə bilər.
59.6. Ləğvetmə prosesinin ümumi
müddəti hüquqi şəxsin ləğv edilməsi barədə
məlumatın hüquqi şəxslərin dövlət
reyestrinə daxil edildiyi andan etibarən bir ildən çox
olmamalıdır. Həmin müddətin keçməsi ləğvetmə
prosesinin yenidən başlamasına səbəb olur.[56]
59.7. Xarici hüquqi şəxslərin
filial və ya nümayəndəliklərinin ləğv edilməsi
zamanı hüquqi şəxslərin ləğvi
üçün bu Məcəllə və Hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə
müəyyən edilmiş qaydalar tətbiq edilir.[57]
59.8. Yerli bankların, onların filial, şöbə
və nümayəndəliklərinin, habelə xarici
bankların yerli filial və nümayəndəliklərinin ləğvi
Banklar haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tələbləri
nəzərə alınmaqla həyata keçirilir.[58]
59.9.
Barəsində tətbiq oluna biləcək cinayət-hüquqi
tədbirlərin təmin edilməsi məqsədi ilə
hüquqi şəxsin onun təsisçilərinin
(iştirakçılarının) və ya hüquqi şəxsin
nizamnamə ilə vəkil edilmiş orqanının qərarı
ilə ləğv edilməsi Azərbaycan Respublikasının
Cinayət-Prosessual Məcəlləsində nəzərdə
tutulmuş qaydada qadağan oluna bilər. Hüquqi şəxsin
ləğv edilməsinin qadağan olunması barədə məhkəmənin
qərarı dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanına
göndərilir.[59]
Maddə 60.
Hüquqi şəxsin ləğvi haqqında qərar[60]
60.1. Hüquqi şəxsin ləğvi
haqqında qərarla ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) təyin
edilir, bu Məcəlləyə uyğun olaraq ləğvetmə
qaydası və müddətləri müəyyənləşdirilir
və ləğvetmə prosesi başlayır.
60.2. Ləğvetmə prosesi ərzində
hüquqi şəxsin hüquq qabiliyyəti tam həcmdə
saxlanılır.
60.3. Hüquqi şəxsin ləğv
edilməsi haqqında qərar qəbul etmiş hüquqi şəxsin
iştirakçıları və ya nizamnamə ilə buna vəkil
edilmiş orqanı ləğv barədə qərar qəbul
edildiyi tarixdən etibarən yalnız ləğvetmə
prosesi çərçivəsində fəaliyyət göstərir.
Ləğv edilən hüquqi şəxsin adından məhkəmədə
ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici)
çıxış edir.
60.4. Ləğvetmə
komissiyasının (təsviyəçinin, ləğvedicinin) təyin
edildiyi andan hüquqi şəxsin işlərini idarə etmək
səlahiyyətləri ona keçir. Ləğvetmə
komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) borcların
ödənilməsi və qalıq gəlirin saxlanıla bilməsi
üçün hüquqi şəxsin əmlakını
iqtisadi cəhətdən səmərəli, qiymət
baxımından sərfəli və tez bir zamanda
satılması, borcların ödənilməsindən sonra
qalan əmlakın iştirakçılar arasında
bölüşdürülməsi, məqsədilə onun
işini davam etdirir. Qeyri-kommersiya təşkilatı ləğv
edildikdə onun borclarının ödənilməsindən
sonra qalan əmlakın hüquqi müqəddəratı bu Məcəllənin
114.3-cü, 116.3-cü və 117.7-ci maddələrinə
uyğun olaraq həll edilir.
60.5. Ləğvetmə
komissiyasının üzvləri (təsviyəçi, ləğvedici) öz fəaliyyətləri
zamanı bu Məcəllənin 49.3-cü maddəsinin tələblərinə
riayət etməlidirlər.
60.6. Ləğvetmə
komissiyasının üzvləri (təsviyəçi, ləğvedici) təyin
olunduqları qaydada geri çağırıla və ya
başqa şəxslərlə əvəz edilə bilərlər.
Maddə 61. Hüquqi şəxsin
ləğvi qaydası[61]
61.1. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) təyin
olunduğu gündən sonra 10 gün müddətində Azərbaycan
Respublikasında hüquqi şəxslərin dövlət
qeydiyyatı haqqında məlumatın dərc edildiyi mətbu
nəşrdə hüquqi şəxsin ləğv edilməsi
və kreditorlarının tələblərinin bildirilməsi
qaydası və müddəti haqqında ilk məlumatı dərc
etdirir. Bu məlumat hər dəfə 15-20 gün fasilə ilə
daha iki dəfə eyni qaydada dərc etdirilir. Kreditorların tələblərinin
irəli sürülməsi müddəti ləğvetmə
haqqında ilk məlumatın dərc edildiyi gündən
etibarən 60 gündən az ola bilməz.
61.2. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) təyin
olunduğu gündən sonra 15 gün müddətində ləğvetmə
barədə qərarı, bu Məcəllənin 59.2-1-ci və
61.1-ci maddələrində göstərilən ödəmə
qabiliyyətinin olmasını təsdiq edən rəsmi bəyanatı,
ilk məlumatın dərc olunmasını təsdiq edən sənədi
və möhürü hüquqi şəxslərin dövlət
qeydiyyatını həyata keçirən müvafiq icra
hakimiyyəti orqanına təqdim etməlidir. Hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatını həyata keçirən
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı təqdim edilmiş məlumatları
aldığı gündən 5 gün ərzində
Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və
dövlət reyestri haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununa uyğun olaraq hüquqi şəxslərin
dövlət reyestrinə daxil edir. Bundan sonra hüquqi ºəxs
tərəfindən sənədlərin tərtibi zamanı
üzərində ləğv prosesindədir
yazılmış möhürdən istifadə olunur və
bütün sənədlərdə onun adından sonra ləğv
prosesindədir sözləri əlavə edilir.
61.3. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) kreditorları
aşkar etmək və debitor borcunu almaq üçün tədbirlər
görür, habelə ləğvetmə ilə bağlı mətbuatda
elanın dərc olunduğu gün hüquqi şəxsin ləğvi
haqqında bütün məlum kreditorlara bildiriş göndərir,
dövlət büdcəsinə məcburi ödənişlər
və büdcədənkənar dövlət fonduna məcburi
dövlət sosial sığorta haqları və işsizlikdən sığorta
haqları üzrə borcların
olub-olmamasını müəyyən etmək
üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanına
müraciət edir.[62]
61.4. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) hər
hansı bir kreditorun irəli sürdüyü tələblə
razılaşmadığı halda həmin kreditor məhkəmədə
iddia qaldırmaq hüququna malikdir. Tələb barədə məhkəmə
qərarı qəbul edilənədək onun təmin edilməsi
üçün zəruri olan vəsait
saxlanılmalıdır.
61.5. Kreditorların tələblərinin
irəli sürülməsi müddəti bitdikdən sonra 10
gün müddətində ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) aralıq ləğvetmə
balansını tərtib edərək təsdiq edir və
hüquqi şəxsin iştirakçılarına göndərir.
Aralıq ləğvetmə balansına ən azı ləğv
edilən hüquqi şəxsin əmlakının tərkibi,
kreditorlarının tələblərinin və debitor
borcların siyahısı haqqında məlumatlar daxil edilir.
Aralıq ləğvetmə balansı ilə razı olmayan
hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalında azı 10 faiz
iştirak payına malik iştirakçısı həmin
balansı aldığı gündən 7 gün ərzində
ümumi yığıncağın
çağırılmasını tələb edə bilər.
Bu halda aralıq ləğvetmə balansı
iştirakçıların ümumi
yığıncağı tərəfindən təsdiq edilməlidir.
61.6. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) hüquqi
şəxsə məxsus olan əmlakın kreditorların tələblərini
ödəmək üçün kifayət etmədiyini
müəyyən etdikdə, dərhal müflis olma prosesini
başlamalıdır.
61.7. Ləğv edilən hüquqi şəxsin
kreditorlarına pul vəsaitini ləğvetmə komissiyası
(təsviyəçi, ləğvedici) ödəmə
barədə tələblərin daxil olduğu növbəlilik
qaydasında aralıq ləğvetmə balansına uyğun
olaraq onun təsdiq edildiyi gündən başlayaraq ödəyir.
61.8. Bütün məlum olan kreditorlarla
hesablaşmalar başa çatdıqdan sonra 5 gün müddətində
ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) ləğvetmə
balansını və qalıq əmlakın
iştirakçılar arasında bölünməsi
(qeyri-kommersiya təşkilatı olduğu halda isə bu Məcəllənin
114.3-cü, 116.3-cü və 117.7-ci maddələrinə
uyğun olaraq istifadə edilməsi) planını əks etdirən
hesabatı tərtib edir. Həmin balans və hesabat tərtib
edildiyi gündən sonra 45 gündən gec olmayaraq hüquqi
şəxsin iştirakçıları və ya nizamnamə
ilə buna vəkil edilmiş orqanı tərəfindən təsdiq
edilməlidir.
61.9. Kreditorlar ləğvetmə
balansı təsdiq edilənə qədər öz tələblərini
irəli sürə bilərlər.
61.10. Ləğvetmə balansı təsdiq
edildikdən sonra 10 gün ərzində ləğvetmə
komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) qalan əmlakın
təsdiq edilmiş bölünmə planına uyğun olaraq
hüquqi şəxsin iştirakçılarına təqdim
edilməsini, qeyri-kommersiya təşkilatı olduğu halda isə
təsdiq edilmiş istifadə planına uyğun olaraq bu Məcəllənin
114.3-cü, 116.3-cü və 117.7-ci maddələrinə
uyğun olaraq istifadə edilməsini təmin edir.
Əmlakın bölünməsi iştirakçının
payına mütənasib şəkildə həyata
keçirilir. Ləğv edilən hüquqi şəxsin
iştirakçısı və ya iştirakçının
vərəsəsi olmadıqda qalıq əmlak dövlətə
verilir. Dövlətin adından həmin əmlakı
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı qəbul edir.
61.11. Ləğvetmə komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) qalan əmlakın
bölünməsindən və ya istifadə edilməsindən
sonra 10 gün ərzində təsdiq olunmuş ləğvetmə
balansını, qalıq əmlakın bölünməsi
(istifadə edilməsi) planını əks etdirən
hesabatı, həmin əmlakın iştirakçılara təqdim
edilməsini (qeyri-kommersiya təşkilatı olduğu halda isə
bu Məcəllənin 114.3-cü, 116.3-cü və 117.7-ci maddələrinə
uyğun olaraq istifadə edilməsini) təsdiq edən sənədi
və Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı
və dövlət reyestri haqqında Azərbaycan
Respublikası Qanununun 16.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş digər sənədləri hüquqi şəxslərin
dövlət qeydiyyatını həyata keçirən
müvafiq icra hakimiyyəti orqanına göndərir.
61.12. Hüquqi şəxsin ləğvi
bu barədə qeydin hüquqi şəxslərin dövlət
reyestrinə daxil edildiyi andan başa çatmış,
hüquqi şəxs isə mövcudluğuna son qoymuş
sayılır.
61.13. Hüquqi şəxsin ləğvi
başa çatdıqdan sonra əmlak meydana çıxarsa, məhkəmə
bunda maraqlı olan şəxsin ərizəsi əsasında ləğvetmə
prosesini yenidən bərpa və yeni ləğvetmə
komissiyası (təsviyəçi, ləğvedici) təyin edə
bilər. Bu ləğvetmə komissiyasının (təsviyəçinin, ləğvedicinin) yeganə vəzifəsi
həmin əmlakı dərhal pula çevirmək və
iştirakçılar arasında bölüşdürməkdir
(qeyri-kommersiya təşkilatı olduğu halda isə bu Məcəllənin
114.3-cü, 116.3-cü və 117.7-ci maddələrinə
uyğun olaraq istifadə etməkdir). Hüquqi şəxsin
dövlət reyestrindən çıxarılmasından sonra
yeni öhdəliklərin meydana çıxması ləğvetmə
prosesinin yenidən açılmasına səbəb olmur.
Maddə 62. Kreditorların tələblərinin
ödənilməsi[63]
62.1. Hüquqi
şəxs ləğv edilərkən onun
kreditorlarının tələbləri
aşağıdakı növbə ilə ödənilir:
62.1.1. birinci
növbədə ləğv edilən hüquqi şəxsin əmlakının
girov qoyulması ilə təmin edilmiş öhdəliklər
üzrə kreditorların tələbləri ödənilir;
62.1.2. ikinci
növbədə müvafiq vədəli ödənişlərin
kapitallaşdırılması yolu ilə o, fiziki şəxslərin
tələbləri ödənilir ki, ləğv edilən
hüquqi şəxs onların qarşısında həyata və
ya sağlamlığa zərər vurulması
üçün məsuliyyət daşıyır;
62.1.3.
üçüncü növbədə işdənçıxma
müavinətlərinin verilməsi və əmək
müqaviləsi üzrə işləyən şəxslərin
əməyinin ödənilməsi üzrə, müəlliflik
müqavilələrinə əsasən haqların ödənilməsi
üzrə hesablaşmalar aparılır;
62.1.4.
dördüncü növbədə büdcəyə məcburi
ödənişlər və büdcədənkənar
dövlət fonduna məcburi dövlət sosial sığorta
haqları üzrə borc ödənilir;[64]
62.1.5.
beşinci növbədə qalan kreditorlar ilə
hesablaşmalar aparılır.
62.1.-2.
Sığortaçının kreditorlarının tələblərinin
ödənilməsinin növbəliliyi Sığorta fəaliyyəti
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə
müəyyən edilir.[65]
62.2. Hər
növbənin tələbləri əvvəlki növbənin
tələbləri tam ödənildikdən sonra ödənilir.
62.3. Ləğvetmə
komissiyası kreditorun tələblərini ödəməkdən
imtina etdikdə və ya onlara baxmaqdan boyun
qaçırdıqda kreditorun ixtiyarı var ki, hüquqi şəxsin
ləğvetmə balansı təsdiq edilənədək ləğvetmə
komissiyasına qarşı iddia ilə məhkəməyə
müraciət etsin.
62.4. Ləğvetmə
komissiyasının tələblər irəli sürülməsi
üçün müəyyənləşdirdiyi müddət
qurtardıqdan sonra kreditorun bildirdiyi tələblər
kreditorların vaxtında bildirdikləri tələblər
ödənildikdən sonra ləğv edilən hüquqi şəxsin
qalan əmlakından ödənilir.
62.5. Ləğv
edilən hüquqi şəxsin kreditorlarının ləğvetmə
komissiyası tərəfindən qəbul edilməmiş tələbləri
kreditorun iddia ilə məhkəməyə müraciət etmədiyi
hallarda, habelə məhkəmə qərarı ilə
kreditora ödənilməsindən imtina edilmiş tələbləri
ödənilmiş sayılır.
Maddə 63. Hüquqi şəxsin
müflis olması
63.1. Əgər
hüquqi şəxs kreditorların tələblərini
ödəməyə qadir deyildirsə, o, məhkəmənin
qərarı ilə müflis sayıla bilər.
63.2. Hüquqi
şəxsin məhkəmə tərəfindən müflis
sayılması əsasları və qaydası, müvafiq olaraq, Müflisləşmə
və iflas haqqında və Banklar haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları ilə müəyyənləşdirilir. [66]
§2. Kommersiya təşkilatları
Maddə 64. Təsərrüfat
ortaqlıqları və cəmiyyətləri
64.1. Təsərrüfat
ortaqlıqları və cəmiyyətləri təsisçilərinin
(iştirakçılarının) paylarına
bölünmüş nizamnamə (şərikli) kapitalı
olan kommersiya təşkilatlarıdır. Təsisçilərin
(iştirakçıların) maya qoyuluşları hesabına
yaranmış əmlak, habelə təsərrüfat
ortaqlığının və ya cəmiyyətinin öz fəaliyyəti
prosesində istehsal və əldə etdiyi əmlak mülkiyyət
hüququ ilə ona mənsubdur. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulan hallarda təsərrüfat ortaqlığını bir
şəxs yarada bilər.
64.2. Təsərrüfat
ortaqlıqları tam ortaqlıq və ya kommandit
ortaqlığı formasında yaradıla bilər.
64.3. Təsərrüfat
cəmiyyətləri məhdud və ya əlavə məsuliyyətli
cəmiyyət və ya səhmdar cəmiyyəti formasında
yaradıla bilər.
64.4. Yalnız fərdi
sahibkarlar və (və ya) kommersiya təşkilatları tam
ortaqlıqların iştirakçıları və kommandit
ortaqlıqlarında tam ortaqlar ola bilərlər.
64.5. Təsərrüfat
cəmiyyətlərinin iştirakçıları və
kommandit ortaqlıqlarının maya qoyanları fiziki və
hüquqi şəxslər ola bilərlər.
64.6. Dövlət
orqanları və yerli özünüidarə orqanları təsərrüfat
ortaqlıqlarının və cəmiyyətlərinin
iştirakçıları kimi çıxış edə
bilməzlər.
64.7. Təsərrüfat
ortaqlıqları və cəmiyyətləri bu Məcəllədə
nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, başqa təsərrüfat
ortaqlıqlarının və cəmiyyətlərinin təsisçiləri
(iştirakçıları) ola bilərlər.
64.8. Təsərrüfat
ortaqlığının və ya cəmiyyətinin əmlakına
qoyulan maya puldan, qiymətli kağızlardan, başqa əmlakdan
və ya əmlak hüquqlarından və ya pul dəyəri
olan digər hüquqlardan ibarət ola bilər.
64.9. Təsərrüfat
cəmiyyəti iştirakçısının
mayasının pulla qiymətləndirilməsi cəmiyyətin
təsisçiləri (iştirakçıları) arasında
razılaşmaya əsasən yerinə yetirilir və müstəqil
ekspert yoxlamasından (auditdən) keçirilməlidir.
Maddə 65. Təsərrüfat
ortaqlığı və ya cəmiyyəti
iştirakçılarının hüquq və vəzifələri
65.1. Təsərrüfat
ortaqlığının və ya cəmiyyətinin
iştirakçıları:
65.1.1. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla,
ortaqlığın və ya cəmiyyətin işlərinin
idarə olunmasında iştirak edə bilər;
65.1.2. nizamnamədə
müəyyənləşdirilmiş qaydada
ortaqlığın və ya cəmiyyətin fəaliyyətinə
dair məlumat ala bilər və onun mühasibat kitabları və
digər sənədləri ilə tanış ola bilər;
65.1.3. mənfəət
bölgüsündə iştirak edə bilər;
65.1.4.
ortaqlığın və ya cəmiyyətin ləğv
edildiyi halda kreditorlar ilə hesablaşmalardan sonra əmlakdan
qalan hissəni və ya onun dəyərini ala bilərlər.
65.2. Təsərrüfat
ortaqlığı və ya cəmiyyəti
iştirakçılarının bu Məcəllədə,
ortaqlığın və ya cəmiyyətin nizamnaməsində
nəzərdə tutulan başqa hüquqları da ola bilər.
65.3. Təsərrüfat
ortaqlığının və ya cəmiyyətinin
iştirakçıları:
65.3.1. nizamnamədə
nəzərdə tutulan qaydada, miqdarda, üsullarla və
müddətlərdə maya qoymalıdırlar;
65.3.2.
ortaqlığın və ya cəmiyyətin fəaliyyətinə
dair məxfi məlumatı açıqlamamalıdırlar;
65.3.3. onun
nizamnaməsində nəzərdə tutulan digər vəzifələri
daşımalıdırlar.
Maddə 66. Təsərrüfat
ortaqlıqlarının və cəmiyyətlərinin
çevrilməsi
66.1. Təsərrüfat
ortaqlıqları və cəmiyyətləri
iştirakçıların ümumi
yığıncağının qərarı ilə bu Məcəllədə
müəyyənləşdirilmiş qaydada başqa
növlü təsərrüfat ortaqlıqlarına və cəmiyyətlərinə
çevrilə bilər.
66.2. Ortaqlıq
cəmiyyətə çevrilərkən cəmiyyətin
iştirakçısı (səhmdarı) olmuş hər bir
tam ortaq ortaqlıqdan cəmiyyətə keçmiş öhdəliklər
üzrə iki il ərzində özünün bütün əmlakı
ilə subsidiar məsuliyyət daşıyır.
Keçmiş ortağın ona mənsub payları (səhmləri)
özgəninkiləşdirməsi onu bu cür məsuliyyətdən
azad etmir.
Maddə 67. Törəmə təsərrüfat
cəmiyyəti
67.1. Təsərrüfat
cəmiyyəti o halda törəmə cəmiyyət
sayılır ki, digər (əsas) təsərrüfat
ortaqlığı və ya cəmiyyəti onun nizamnamə
kapitalında üstün iştirakına görə və ya
onlar arasında bağlanmış müqaviləyə
müvafiq surətdə həmin cəmiyyətin qəbul
etdiyi qərarları müəyyənləşdirmək
imkanına malik olur.
67.2. Törəmə
cəmiyyət əsas ortaqlığın və ya cəmiyyətin
borcları üçün cavabdeh deyildir.
67.3. Törəmə
cəmiyyətə onun üçün məcburi göstərişlər
vermək hüququ olan əsas ortaqlıq və ya cəmiyyət
həmin göstərişlərin icrası üçün
törəmə cəmiyyətin bağladığı əqdlər
üzrə onunla birgə məsuliyyət daşıyır.
Əsas ortaqlıq və ya cəmiyyət törəmə cəmiyyətə
onun üçün məcburi göstərişlər vermək
hüququna yalnız o halda malik sayılır ki, bu hüquq
törəmə cəmiyyətlə müqavilədə nəzərdə
tutulmuş olur.
67.4. Törəmə
cəmiyyətin iştirakçıları (səhmdarları)
əsas ortaqlıqdan və ya cəmiyyətdən onun təqsiri
üzündən törəmə cəmiyyətə dəymiş
zərərin əvəzini ödəməyi tələb edə
bilərlər. Zərər yalnız əsas
ortaqlığın və ya cəmiyyətin törəmə
cəmiyyət üçün məcburi göstərişinin
törəmə cəmiyyət tərəfindən icrası
nəticəsində baş verdikdə əsas
ortaqlığın və ya cəmiyyətin təqsiri
üzündən vurulmuş sayılır.
67.5. Törəmə
cəmiyyət əsas ortaqlığın və ya cəmiyyətin
təqsiri üzündən müflis olduqda əsas ortaqlıq
və ya cəmiyyət onun borcları üzrə subsidiar məsuliyyət
daşıyır. Törəmə cəmiyyət yalnız əsas
ortaqlığın və ya cəmiyyətin onun
üçün məcburi göstərişini icra etməsi
nəticəsində müflis olduqda əsas
ortaqlığın və ya cəmiyyətin təqsiri
üzündən müflis olmuş sayılır.
67.6.
Törəmə cəmiyyətin əsas cəmiyyətin səhmlərini
(paylarını) almaq hüququ yoxdur.[67]
Maddə 68. Asılı təsərrüfat
cəmiyyəti
68.1. Təsərrüfat
cəmiyyəti o halda asılı cəmiyyət sayılır
ki, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin nizamnamə
kapitalının iyirmi faizindən çoxu və ya səhmdar
cəmiyyətinin səsvermə hüququ verən səhmlərinin
iyirmi faizindən çoxu digər (üstün,
iştirakçı) ortaqlığa və ya cəmiyyətə
mənsub olur.
68.2. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalının iyirmi faizindən
çoxunu və ya səhmdar cəmiyyətinin səsvermə
hüququ verən səhmlərinin iyirmi faizindən
çoxunu əldə edən təsərrüfat
ortaqlığı və ya cəmiyyəti bu barədə məlumatı
ləngimədən dərc etdirməlidir.
68.3.
Asılı cəmiyyətin əsas cəmiyyətin səhmlərini
(paylarını) almaq hüququ yoxdur.[68]
Maddə 69. Tam ortaqlıq
69.1. Ortaqlıq
o halda tam ortaqlıq sayılır ki, onun
iştirakçıları (tam ortaqları) nizamnaməyə
müvafiq surətdə ortaqlıq adından sahibkarlıq fəaliyyəti
ilə məşğul olur və ortaqlığın öhdəlikləri
üzrə onlara mənsub əmlakla məsuliyyət
daşıyırlar.
69.2. Şəxs
yalnız bir tam ortaqlığın iştirakçısı
ola bilər.
69.3. Tam
ortaqlığın firma adına onun bütün
iştirakçılarının adları və "tam
ortaqlıq" sözləri daxil edilməli və ya "və
ortaqları" və "tam ortaqlıq" sözləri əlavə
edilməklə bir və ya bir neçə
iştirakçının adı daxil edilməlidir.
Maddə 70. Tam
ortaqlığın nizamnaməsi
Tam
ortaqlığın nizamnaməsində bu Məcəllənin
47.2-ci maddəsində göstərilən məlumatlardan əlavə,
ortaqlığın şərikli kapitalının miqdarı
və tərkibi haqqında; hər bir
iştirakçının şərikli kapitaldakı
payının miqdarı və dəyişdirilməsi
qaydası haqqında; onların mayalarının tərkibi və
maya qoyması qaydası haqqında; maya qoyulması üzrə
vəzifələrin pozulmasına görə
iştirakçıların məsuliyyəti haqqında şərtlər
göstərilməlidir.
Maddə 71. Tam ortaqlıqda idarəetmə
71.1. Tam
ortaqlığın fəaliyyəti bütün
iştirakçıların ümumi razılığı ilə
idarə edilir. Tam ortaqlığın nizamnaməsində qərarın
iştirakçıların səs çoxluğu ilə qəbul
olunduğu hallar nəzərdə tutula bilər.
71.2. Əgər
nizamnamədə tam ortaqlıq
iştirakçılarının səslərinin
sayını müəyyənləşdirməyin başqa
qaydası nəzərdə tutulmayıbsa, tam
ortaqlığın hər iştirakçısının
bir səsi vardır.
71.3.
Ortaqlığın hər bir iştirakçısı
ortaqlığın işlərini aparmağa vəkil
edilib-edilmədiyindən asılı olmayaraq işlərin
aparılmasına dair bütün sənədlərlə
tanış ola bilər. Bu hüquqdan imtina və ya onun məhdudlaşdırılması,
o cümlədən ortaqlıq
iştirakçılarının razılaşması üzrə
imtina və ya məhdudlaşdırma əhəmiyyətsizdir.
Maddə 72. Tam
ortaqlığın işlərinin aparılması
72.1. Əgər
tam ortaqlığın nizamnaməsində onun bütün
iştirakçılarının işləri birlikdə
aparması və ya işlərin aparılmasının
ayrı-ayrı iştirakçılara
tapşırılması müəyyənləşdirilməyibsə,
tam ortaqlığın hər bir iştirakçısı
ortaqlıq adından fəaliyyət göstərə bilər.
72.2.
Ortaqlığın iştirakçıları onun işlərini
birlikdə apararkən hər bir əqdin bağlanması
üçün ortaqlığın bütün
iştirakçılarının razılığı tələb
edilir.
72.3. Əgər
ortaqlığın iştirakçıları onun işlərinin
aparılmasını iştirakçıların birinə və
ya bəzilərinə tapşırarlarsa, qalan
iştirakçılar ortaqlıq adından əqdlər
bağlamaq üçün ortaqlığın işlərinin
aparılmasının tapşırıldığı
iştirakçıdan (iştirakçılardan) etibarnamə
almalıdırlar.
72.4.
Üçüncü şəxslərlə münasibətlərdə
ortaqlıq onun iştirakçılarının səlahiyyətlərini
məhdudlaşdıran nizamnamə müddəalarına
istinad edə bilməz, amma əqdin bağlandığı
vaxt ortaqlıq iştirakçısının ortaqlıq
adından fəaliyyət göstərmək hüququ
olmadığını üçüncü şəxsin
bildiyini və ya bilməli olduğunu ortaqlığın
sübuta yetirdiyi hallar istisna təşkil edir.
72.5.
Ortaqlığın işlərinin aparılması üzrə
bir və ya bir neçə iştirakçıya verilmiş
səlahiyyətlərə məhkəmə ciddi əsaslar
olduqda, o cümlədən vəkil edilmiş şəxs
(şəxslər) öz vəzifələrini kobudcasına
pozduqda və ya onun işləri ağılla aparmağa qadir
olmadığı aşkara çıxdıqda
ortaqlığın bir və ya bir neçə digər
iştirakçısının tələbi ilə xitam verə
bilər. Məhkəmə qərarına əsasən
ortaqlığın nizamnaməsində müvafiq dəyişikliklər
edilir.
Maddə 73. Tam ortaqlıq
iştirakçısının vəzifələri
73.1. Tam ortaqlığın
iştirakçısı nizamnamənin şərtlərinə
uyğun olaraq ortaqlığın fəaliyyətində
iştirak etməyə borcludur.
73.2. Tam
ortaqlığın iştirakçısı ortaqlıq qeydə
alınanadək onun şərikli kapitalına maya qoymağa
borcludur.
73.3. Tam
ortaqlıq iştirakçısının ixtiyarı yoxdur
ki, qalan iştirakçıların razılığı
olmadan öz adından öz mənafeləri və ya
üçüncü şəxslərin mənafeləri
üçün ortaqlığın fəaliyyət predmetini
təşkil edən əqdlərlə eyni xarakterli əqdlər
bağlasın.
73.4. Bu qayda
pozulduqda ortaqlıq öz mülahizəsi ilə həmin
iştirakçıdan ortaqlığa vurulmuş zərərin
əvəzini ödəməyi və ya bu cür əqdlər
üzrə əldə etdiyi bütün faydanı
ortaqlığa verməyi tələb edə bilər.
Maddə 74. Tam
ortaqlığın mənfəətinin və zərərinin
bölüşdürülməsi
74.1. Tam
ortaqlığın mənfəəti və zərəri, əgər
nizamnamədə və ya iştirakçıların digər
razılaşmasında ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, onun iştirakçıları arasında
onların şərikli kapitaldakı paylarına mütənasib
surətdə bölüşdürülür. Ortaqlıq
iştirakçısının mənfəət və zərərdə
iştirakdan kənar edilməsi barədə razılaşma əhəmiyyətsizdir.
74.2. Əgər
ortaqlığın düşdüyü zərər nəticəsində
onun xalis aktivlərinin dəyəri şərikli
kapitalının miqdarından az olarsa, ortaqlığın
götürdüyü mənfəət, xalis aktivlərin dəyəri
artıb şərikli kapitalın miqdarını ötənədək
onun iştirakçıları arasında
bölüşdürülmür.
Maddə 75. Tam ortaqlıq
iştirakçılarının onun öhdəlikləri
üzrə məsuliyyəti
75.1. Tam
ortaqlığın iştirakçıları
ortaqlığın öhdəlikləri üzrə özlərinin
əmlakı ilə birgə subsidiar məsuliyyət
daşıyırlar.
75.2. Tam ortaqlığın
təsisçisi olmayan iştirakçısı onun
ortaqlığa daxil olmasından əvvəl əmələ
gəlmiş öhdəliklər üzrə digər
iştirakçılarla bərabər məsuliyyət
daşıyır.
75.3.
Ortaqlıqdan çıxmış iştirakçı
ortaqlığın onun çıxdığı anadək əmələ
gəlmiş öhdəlikləri üzrə ortaqlığın
onun çıxdığı il üçün fəaliyyəti
barəsində hesabatın təsdiq edildiyi gündən iki il
ərzində qalan iştirakçılarla bərabər məsuliyyət
daşıyır.
75.4. Bu maddədə
nəzərdə tutulan məsuliyyətin məhdudlaşdırılması
və ya aradan qaldırılması haqqında ortaqlıq
iştirakçılarının razılaşması əhəmiyyətsizdir.
Maddə 76. Tam ortaqlıq
iştirakçılarının tərkibinin dəyişdirilməsi
76.1. Tam
ortaqlığın hər hansı iştirakçısı
ortaqlıqdan çıxdıqda və ya öldükdə,
iştirakçılardan biri xəbərsiz itkin
düşmüş, fəaliyyət qabiliyyəti olmayan və
ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətli və ya müflis
sayıldıqda, məhkəmənin qərarına əsasən
iştirakçılardan biri barəsində yenidən təşkil
prosedurlarına başlandıqda, ortaqlıqda iştirak edən
hüquqi şəxs ləğv olunduqda və ya
iştirakçılardan birinin kreditoru tərəfindən
tutma onun şərikli kapitaldakı payına uyğun əmlak
hissəsinə yönəldildikdə ortaqlıq öz fəaliyyətini,
əgər bu, ortaqlığın nizamnaməsində və
ya qalan iştirakçıların razılaşmasında nəzərdə
tutulubsa, davam etdirə bilər.
76.2. Tam
ortaqlıq iştirakçılarının ixtiyarı var ki,
iştirakçılardan hər hansı birinin məhkəmə
qaydasında ortaqlıqdan çıxarılmasını qalan
iştirakçıların yekdil qərarı ilə və
bunun üçün ciddi əsaslar olduqda, məsələn,
həmin iştirakçı öz vəzifələrini
kobudcasına pozduqda və ya onun işləri ağılla
aparmağa qadir olmadığı aşkara
çıxdıqda tələb etsinlər.
Maddə 77.
İştirakçının tam ortaqlıqdan çıxması
77.1. Tam
ortaqlıq iştirakçısının ixtiyarı var ki,
ortaqlıqda iştirakdan imtina etdiyini bildirərək
ortaqlıqdan çıxsın.
77.2.
İştirakçı tam ortaqlıqda iştirakdan imtina
etdiyini ortaqlıqdan faktik çıxmasına ən geci
altı ay qalmış bildirməlidir.
77.3.
Ortaqlıqdan çıxmaq hüququndan imtina haqqında
ortaqlıq iştirakçıları arasında
razılaşma əhəmiyyətsizdir.
Maddə 78.
İştirakçının tam ortaqlıqdan
çıxmasının nəticələri
78.1. Tam
ortaqlıqdan çıxmış iştirakçıya, əgər
nizamnamədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa,
həmin iştirakçının şərikli
kapitaldakı payına uyğun ortaqlıq əmlakı hissəsinin
dəyəri ödənilir. Çıxan
iştirakçı ilə qalan iştirakçılar
arasında razılaşmaya əsasən əmlak dəyərinin
ödənilməsi əmlakın naturada verilməsi ilə əvəz
edilə bilər. Çıxan iştirakçıya
ortaqlıq əmlakından çatası hissə və ya
onun dəyəri, bu Məcəllənin 80-ci maddəsində
nəzərdə tutulan hal istisna olmaqla, onun
çıxdığı məqamda tərtib edilən balans
üzrə müəyyənləşdirilir.
78.2. Tam
ortaqlığın iştirakçısı öldükdə
onun vərəsəsi tam ortaqlığa, əgər
ortaqlığın nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, yalnız digər iştirakçıların
razılığı ilə daxil ola bilər. Tam ortaqlıqda
iştirak etmiş və yenidən təşkil edilmiş
hüquqi şəxsin hüquq varisi olan hüquqi şəxs,
əgər ortaqlığın nizamnaməsində ayrı
qayda nəzərdə tutulmayıbsa, ortaqlığa onun digər
iştirakçılarının razılığı ilə
daxil ola bilər. Ortaqlığa daxil olmayan vərəsə
(hüquq varisi) ilə hesablaşmalar bu Məcəllənin
78.1-ci maddəsinə uyğun aparılır. Tam ortaqlıq
iştirakçısının vərəsəsi (hüquq
varisi) bu Məcəllənin 75.2 və 75.3-cü maddələrinə
uyğun olaraq, çıxan iştirakçının
üçüncü şəxslər qarşısında
cavab verməli olduğu ortaqlığın öhdəlikləri
üzrə ortaqlığın çıxan
iştirakçısından ona keçmiş əmlak həddində
məsuliyyət daşıyır.
78.3. Əgər
iştirakçılardan biri ortaqlıqdan
çıxırsa, ortaqlığın şərikli
kapitalında qalan iştirakçıların payları, əgər
nizamnamədə və ya iştirakçıların
başqa razılaşmasında ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, müvafiq surətdə artır.
Maddə 79.
İştirakçının tam ortaqlığın şərikli
kapitalındakı payının verilməsi
79.1. Tam
ortaqlığın iştirakçısı onun qalan
iştirakçılarının razılığı ilə
şərikli kapitaldakı payını və ya onun bir hissəsini
ortaqlığın başqa iştirakçısına və
ya üçüncü şəxsə verə bilər.
79.2. Pay (pay hissəsi)
başqa şəxsə verildikdə payı (pay hissəsini)
vermiş iştirakçıya mənsub hüquqların
hamısı və ya müvafiq hissəsi ona keçir. Pay
(pay hissəsi) verilmiş şəxs bu Məcəllənin
75.2-ci maddəsində müəyyənləşdirilmiş
qaydada ortaqlığın öhdəlikləri üzrə məsuliyyət
daşıyır.
79.3. Ortaqlıq
iştirakçısının özünün bütün
payını başqa şəxsə verməsi onun
ortaqlıqda iştirakına xitam verir və bu Məcəllənin
75.2 və 75.3-cü maddələrində nəzərdə
tutulan nəticələrə səbəb olur.
Maddə 80.
İştirakçının tam ortaqlığın şərikli
kapitalındakı payına tutmanın yönəldilməsi
80.1.
İştirakçının ortaqlıqda iştirakla
bağlı olmayan borcları (şəxsi borcları) üzrə
tutmanın iştirakçının tam ortaqlığın əmlakındakı
payına yönəldilməsinə yalnız onun başqa əmlakının
borcları ödəməyə kifayət etmədiyi halda yol
verilir. Həmin iştirakçının kreditorları tam
ortaqlıqdan tutmanın borclunun şərikli kapitaldakı
payına uyğun ortaqlıq əmlakı hissəsinə
yönəldilməsi məqsədilə həmin hissəni
ayırmağı tələb edə bilərlər.
Ortaqlığın əmlakının ayrılmalı hissəsi
və ya onun dəyəri kreditorların ayırma tələbini
irəli sürdükləri məqamda tərtib edilmiş
balans üzrə müəyyənləşdirilir.
80.2.
İştirakçının tam ortaqlığın şərikli
kapitalındakı payına uyğun əmlaka tutmanın
yönəldilməsi onun ortaqlıqda iştirakına xitam
verir və bu Məcəllənin 75.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulan nəticələrə səbəb olur.
Maddə 81. Tam
ortaqlığın ləğvi
81.1. Tam ortaqlıq
bu Məcəllənin 59-cu maddəsində göstərilən
əsaslar üzrə, habelə ortaqlıqda yeganə bir
iştirakçının qaldığı halda ləğv
edilir. Həmin iştirakçının ixtiyarı var ki,
ortaqlıqda yeganə iştirakçı kimi
qaldığı andan altı ay ərzində
ortaqlığı bu Məcəllədə müəyyənləşdirilmiş
qaydada təsərrüfat cəmiyyətinə çevirsin.
81.2. Bu Məcəllənin
76.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan hallarda da tam
ortaqlıq, əgər ortaqlığın nizamnaməsində
və ya qalan iştirakçıların
razılaşmasında ortaqlığın öz fəaliyyətini
davam etdirəcəyi nəzərdə tutulmayıbsa, ləğv
edilir.
Maddə 82. Kommandit
ortaqlığı
82.1. Kommandit
ortaqlığı elə bir ortaqlıqdır ki,
ortaqlığın adından sahibkarlıq fəaliyyətini
həyata keçirən və ortaqlığın öhdəlikləri
üzrə öz əmlakı ilə məsuliyyət
daşıyan iştirakçıları (tam ortaqlar) ilə
yanaşı ortaqlığın fəaliyyəti ilə
bağlı zərər üçün qoyduqları
mayaların məbləği həddində risk daşıyan
və ortaqlığın sahibkarlıq fəaliyyətində
iştirak etməyən bir və ya bir neçə
iştirakçısı maya qoyanı (kommanditçi)
vardır.
82.2. Kommandit
ortaqlığında iştirak edən tam ortaqların
hüquqi vəziyyəti və ortaqlığın öhdəlikləri
üzrə onların məsuliyyəti bu Məcəllənin
tam ortaqlıq iştirakçıları haqqında
qaydaları ilə müəyyənləşdirilir.
82.3. Şəxs
yalnız bir kommandit ortaqlığında tam ortaq ola bilər.
Tam ortaqlığın iştirakçısı kommandit
ortaqlığında tam ortaq ola bilməz. Kommandit
ortaqlığındakı tam ortaq tam ortaqlığın
iştirakçısı ola bilməz.
82.4. Kommandit
ortaqlığının firma adında bütün tam
ortaqların adları ilə "kommandit
ortaqlığı" sözləri və ya "və
ortaqları" və "kommandit ortaqlığı"
sözləri əlavə edilməklə azı bir tam
ortağın adı göstərilməlidir.
82.5. Əgər
kommandit ortaqlığının firma adına maya qoyanın
adı daxil edilərsə, həmin maya qoyan tam ortağa
çevrilir.
82.6. Bu Məcəllənin
tam ortaqlıq haqqında qaydaları kommandit
ortaqlığına bu şərtlə tətbiq edilir ki, həmin
qaydalar bu Məcəllənin kommandit ortaqlığı
haqqında qaydalarına zidd olmasın.
Maddə 83. Kommandit
ortaqlığının nizamnaməsi
Kommandit
ortaqlığının nizamnaməsində bu Məcəllənin
47.2-ci maddəsində göstərilmiş məlumatlardan
savayı, ortaqlığın şərikli kapitalının
miqdarı və tərkibi haqqında; tam ortaqlardan hər
birinin şərikli kapitaldakı payının miqdarı və
dəyişdirilməsi qaydası haqqında; onların
qoyduqları mayaların tərkibi və maya qoyması
qaydası haqqında, maya qoyulması üzrə vəzifələri
pozmağa görə onların məsuliyyəti haqqında;
maya qoyanların verdikləri mayaların məcmu miqdarı
haqqında şərtlər göstərilməlidir.
Maddə 84. Kommandit
ortaqlığında idarəetmə və onun işlərinin
aparılması
84.1. Kommandit
ortaqlığında idarəetməni tam ortaqlar həyata
keçirirlər. Onun tam ortaqlar tərəfindən idarə
edilməsi və işlərinin aparılması
qaydasını tam ortaqlar bu Məcəllənin tam ortaqlıq
haqqında qaydalarına əsasən müəyyənləşdirirlər.
84.2. Maya qoyanların
kommandit ortaqlığının idarə edilməsində və
işlərinin aparılmasında iştirak etmək, onun
adından etibarnaməsiz çıxış etmək
ixtiyarı yoxdur. Onlar ortaqlığın idarə edilməsi
və işlərinin aparılması üzrə tam
ortaqların hərəkətləri barəsində
mübahisə edə bilməzlər.
Maddə 85. Kommandit
ortaqlığına maya qoyanın hüquq və vəzifələri
85.1. Kommandit
ortaqlığına maya qoyan şərikli kapitala maya
qoymağa borcludur. Mayanın qoyulması maya qoyana ortaqlıq tərəfindən
verilən iştirak şəhadətnaməsi ilə təsdiqlənir.
85.2. Kommandit
ortaqlığına maya qoyanın aşağıdakı
hüquqları vardır:
85.2.1. ortaqlığın
mənfəətinin onun şərikli kapitaldakı payına
düşən hissəsini nizamnamədə nəzərdə
tutulan qaydada almaq;
85.2.2.
ortaqlığın illik hesabatları və balansları ilə
tanış olmaq;
85.2.3. maliyyə
ili qurtardıqda ortaqlıqdan çıxmaq və nizamnamədə
nəzərdə tutulan qaydada öz mayasını almaq;
85.2.4. şərikli
kapitaldakı payını və ya onun hissəsini digər
maya qoyana və ya üçüncü şəxsə vermək.
85.3. Maya qoyanlar
bu Məcəllənin 93.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulan şərtlərə və qaydaya tətbiqən
payı (onun hissəsini) satın almaqda üçüncü
şəxslər qarşısında üstünlük
hüququna malikdirlər. Maya qoyanın bütün
payını başqa şəxsə verməsi onun
ortaqlıqda iştirakına xitam verir.
85.4. Kommandit
ortaqlığının nizamnaməsində maya qoyanların
başqa hüquqları da nəzərdə tutula bilər.
Maddə 86. Kommandit
ortaqlığının ləğvi
86.1. Kommandit
ortaqlığına maya qoyanların hamısı
ortaqlıqdan çıxdıqda o, ləğv edilir. Lakin tam
ortaqlar kommandit ortaqlığını ləğv etmək əvəzinə
onu tam ortaqlığa çevirə bilərlər. Kommandit
ortaqlığı tam ortaqlığın ləğv edilməsi
əsasları üzrə də ləğv edilir. Lakin əgər
kommandit ortaqlığında azı bir tam ortaq və bir maya
qoyan qalırsa, ortaqlıq saxlanılır.
86.2. Kommandit
ortaqlığı ləğv edildikdə, o cümlədən
müflis olduqda maya qoyanlar ortaqlığın
kreditorlarının tələbləri ödənildikdən
sonra onun qalan əmlakından mayaları almaqda tam ortaqlar
qarşısında üstünlük hüququna malikdirlər.
Ortaqlığın bundan sonra qalan əmlakı, əgər
nizamnamədə və ya tam ortaqların
razılaşmasında ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, tam ortaqlar arasında onların
ortaqlığın şərikli kapitalındakı
paylarına mütənasib surətdə
bölüşdürülür.
Maddə 87. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət
87.1. Bir və
ya bir neçə şəxs (fiziki və (və ya) hüquqi
şəxs) tərəfindən təsis edilən, nizamnamə
kapitalı nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş
miqdarda paylara bölünən cəmiyyət məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət sayılır. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə
məsuliyyət daşımır və cəmiyyətin fəaliyyəti
ilə bağlı zərər üçün qoyduqları
mayaların dəyəri həddində risk
daşıyırlar. Cəmiyyət öz
iştirakçılarının üçüncü şəxslər
qarşısında öhdəliklərinə görə məsuliyyət
daşımır.[69]
87.2. Cəmiyyət
bu Məcəlləyə müvafiq olaraq yeni cəmiyyətin
yaradılması və ya bu Məcəllədə müəyyən
edilmiş qaydalar və məhdudiyyətlər nəzərə
alınmaqla fəaliyyət göstərən hüquqi şəxsin
yenidən təşkili (birləşmə, qoşulma,
bölünmə, ayrılma, çevrilmə) yolu ilə
yaradıla bilər.
87.3. Cəmiyyətin
yaradılması təsis yığıncağının
keçirilməsini və müqavilənin
bağlanmasını (bu Məcəllənin 45.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş halda) və ya cəmiyyətin
yaradılması haqqında qərarın qəbul edilməsini
(cəmiyyət bir şəxs tərəfindən
yaradıldıqda), nizamnamə kapitalının ödənilməsini
(cəmiyyətin nizamnaməsində nizamnamə
kapitalının müəyyən müddətə ödənilməsi
nəzərdə tutulmayıbsa) və nizamnamənin
hazırlanmasını əhatə edir.[70]
87.4. Cəmiyyətin yaradılması
zamanı təsis yığıncağı cəmiyyətin
nizamnamə kapitalı təsisçilər tərəfindən
tamamilə formalaşdırıldıqdan sonra (cəmiyyətin
nizamnaməsində nizamnamə kapitalının müəyyən
müddətə ödənilməsi nəzərdə
tutulmayıbsa) keçirilir. Təsis yığıncağı
bütün təsisçilər və ya onların nümayəndələri
iştirak etdikdə səlahiyyətlidir (yetərsay var). Yetərsay
olmadıqda yığıncaq təkrarən keçirilir. Yetərsay
təkrarən keçirilən təsis
yığıncağında da olmadıqda, cəmiyyətin
yaradılması iclasda iştirak edən təsisçilər
və ya onların nümayəndələri tərəfindən
baş tutmamış hesab edilir və bu qərar bütün
təsisçilərin nəzərinə yeddi gün müddətində
çatdırılır.
87.5. Cəmiyyətin
yaradılması zamanı keçirilən təsis
yığıncağı:
87.5.1. cəmiyyətin
yaradılması zamanı nizamnamə kapitalına ödənilən
pul olmayan əmanətlərin dəyərini təsdiq edir;
87.5.2. cəmiyyətin
yaradılması barədə qərarı qəbul edir və
onun nizamnaməsini təsdiq edir;
87.5.3. bu Məcəllə
və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə nəzərdə
tutulmuş cəmiyyətin idarəetmə orqanlarını təşkil
edir;
87.5.4. cəmiyyətin
yaradılması və cəmiyyətin fəaliyyətinin
başlanılması ilə əlaqədar bu Məcəlləyə,
digər qanunvericilik aktlarına və təsisçilər
arasında bağlanılmış müqaviləyə zidd
olmayan digər məsələləri həll edir.
87.6. Cəmiyyətin təsis
yığıncağında cəmiyyətin təsis edilməsi,
nizamnamənin təsdiq edilməsi, cəmiyyətin
yaradılması zamanı nizamnamə kapitalına ödənilən
pul olmayan əmanətlərin dəyərinin təsdiq edilməsi,
idarəetmə orqanlarının formalaşdırılması
barədə qərarlar təsisçilər tərəfindən
yekdilliklə, digər məsələlər üzrə isə
sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir.
87.7. Cəmiyyətin
yaradılması ilə bağlı və onun dövlət
qeydiyyatına alınmasına qədər yaranmış
öhdəliklərinə görə cəmiyyətin təsisçiləri
birgə məsuliyyət daşıyırlar
87.8. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin firma adında cəmiyyətin adı, habelə
"məhdud məsuliyyətli cəmiyyət" sözləri
göstərilməlidir.
87.9. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin hüquqi vəziyyəti, habelə onun
iştirakçılarının hüquq və vəzifələri
bu Məcəllə ilə müəyyənləşdirilir.[71]
87.10. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin xalis
aktivlərinin dəyərinin əlli faizindən artıq məbləğdə
olan əqd xüsusi əhəmiyyətli əqd hesab edilir.
Xüsusi əhəmiyyətli əqdin bağlanılması
barədə qərar cəmiyyətinin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağında qəbul edilir.[72]
Maddə 88. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçıları
88.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçılarının sayı
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş həddi
keçməməlidir. Əks halda o, bir il ərzində səhmdar
cəmiyyətinə çevrilməli, bu müddət bitdikdən
sonra isə, əgər onun iştirakçılarının
sayı azaldılıb qanunla müəyyənləşdirilmiş
həddə endirilməzsə, məhkəmə qaydasında
ləğv edilməlidir.
88.2. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin yeganə iştirakçısı bir şəxsdən
ibarət digər təsərrüfat cəmiyyəti ola bilməz.
Maddə 89. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnaməsi
Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnaməsində bu Məcəllənin
47.2-ci maddəsində göstərilmiş məlumatlardan
savayı, cəmiyyətin nizamnamə kapitalının
miqdarı haqqında; iştirakçılardan hər birinin
payının miqdarı haqqında; onların qoyduqları
mayaların tərkibi və maya qoyması qaydası
haqqında, maya qoyulması üzrə öhdəlikləri
pozmağa görə iştirakçıların məsuliyyətləri
haqqında; cəmiyyəti idarəetmə orqanlarının tərkibi
və səlahiyyəti, onların qərarlar qəbul etməsi,
o cümlədən barəsində yekdilliklə və ya
şərtləşdirilmiş səs çoxluğu ilə
qərarlar qəbul edilən məsələlərə dair qərarlar
qəbul etməsi qaydası haqqında şərtlər
göstərilməlidir.
Maddə 90. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalı
90.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalı onun
iştirakçılarının mayalarının dəyərindən
təşkil olunur. Cəmiyyətin nizamnamə kapitalı onun
kreditorlarının mənafelərinə təminat verən əmlakının
minimum miqdarını müəyyənləşdirir. Cəmiyyətin
nizamnamə kapitalının miqdarı onun
kreditorlarının mənafelərinə təminat verən məbləğdən
az ola bilməz.
90.2. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnaməsində nizamnamə
kapitalının müəyyən müddətə ödənilməsi
nəzərdə tutulmayıbsa, cəmiyyət dövlət
qeydiyyatına alınanadək təsisçilər nizamnamə
kapitalını tamamilə ödəməyə borcludurlar. Məhdud
məsuliyyətli cəmiyyətin nizamnaməsində nizamnamə
kapitalının ödənilməsi müddətlə şərtləndirildiyi
halda, bu müddət üç aydan çox ola bilməz.[73]
90.3. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət iştirakçısının cəmiyyətinin
nizamnamə kapitalına maya qoymaq vəzifəsindən azad
edilməsinə, o cümlədən cəmiyyətə
qarşı tələblərin əvəzləşdirilməsi
yolu ilə azad edilməsinə yol verilmir.
90.4. Əgər
ikinci və ya hər bir növbəti maliyyə ili başa
çatarkən məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
xalis aktivlərinin dəyəri nizamnamə kapitalından az
olarsa, cəmiyyət öz nizamnamə kapitalının
azaldığını elan etməyə və müəyyənləşdirilmiş
qaydada qeydə aldırmağa borcludur. Əgər cəmiyyətin
göstərilən aktivlərinin dəyəri nizamnamə
kapitalının minimum miqdarından az olarsa, cəmiyyət ləğv
edilməlidir.
90.4. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalı yalnız onun tam ödənilməsindən
sonra bu Məcəllədə və cəmiyyətin nizamnaməsində
nəzərdə tutulmuş qaydada cəmiyyətin əmlakı
hesabına iştirakçıların nizamnamə
kapitalındakı mayalarının dəyərinə mütənasib
şəkildə artırılması və (və ya)
iştirakçılar tərəfindən əlavə
mayaların qoyulması vasitəsi ilə və (və ya) cəmiyyətə
qəbul edilən yeni iştirakçıların mayaları
hesabına artırıla bilər.[74]
90.5. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalının cəmiyyətin əmlakı
hesabına artırılması cəmiyyətin nizamnaməsində
nəzərdə tutulmuş qaydada cəmiyyətin ümumi
yığıncağının qərarı ilə həyata
keçirilir. Belə qərar yalnız cəmiyyətin ötən
il üçün maliyyə hesabatlarının göstəriciləri əsasında
qəbul edilə bilər. Nizamnamə kapitalının cəmiyyətin
əmlakı hesabına artırılan miqdarı cəmiyyətin
xalis aktivlərinin dəyəri, nizamnamə kapitalının
miqdarı və cəmiyyətin ehtiyat fondu arasındakı fərqi
keçməməlidir. Cəmiyyətin nizamnamə
kapitalı bu maddədə müəyyən edilmiş qaydada
artırıldıqda iştirakçıların
mayalarının məbləği dəyişmədən
bütün iştirakçıların mayalarının
nominal dəyəri proporsional surətdə artır.[75]
90.6. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalının
iştirakçıların əlavə payları hesabına
artırılması cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə
tutulmuş qaydada cəmiyyətin ümumi yığıncağının
qərarı ilə həyata keçirilir. Bu qərarla əlavə
payların ümumi dəyəri, həmçinin
iştirakçının əlavə payının dəyəri
və onun payının nominal dəyərinin
artırıldığı məbləğ arasındakı
nisbət müəyyən edilməlidir. Həmin nisbət
iştirakçının payının nominal dəyərinin
onun əlavə payına bərabər və ya ondan az məbləğdə
arta biləcəyi nəzərə alınmaqla müəyyən
edilir. Hər bir iştirakçı əlavə payların
ümumi dəyərindən artıq olmayan, həmin
iştirakçının nizamnamə kapitalında olan
mayasının məbləğinə proporsional olaraq əlavə
pay qoymaq hüququna malikdir. İştirakçılar tərəfindən
əlavə paylar, bu barədə ümumi
yığıncağın qərarı qəbul edildikdən
sonra nizamnamədə və ya ümumi
yığıncağın qərarında müəyyən
edilmiş müddətdə qoyulmalıdır. Əlavə
pay qoymaq üçün müəyyən edilmiş müddətin
ötürülməsi nizamnamə kapitalının qeyd edilən
üsulla artırılmasının baş tutmamasına səbəb
olur.
90.7. Bu Məcəllənin
90.6-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada
cəmiyyətin ümumi yığıncağının cəmiyyətin
nizamnamə kapitalının artırılması haqqında qərarı
iştirakçının (iştirakçıların) əlavə
maya qoyulması haqqında ərizəsi və (və ya) əgər
nizamnamədə qadağan edilməmişdirsə,
üçüncü şəxsin (şəxslərin) onun
(onların) cəmiyyətə iştirakçı kimi qəbul
edilməsi və maya qoyması haqqında ərizəsi əsasında
qəbul edilir. Ərizədə mayaların məbləği
və tərkibi, onların qoyulma qaydası və müddəti,
iştirakçının və ya üçüncü
şəxsin nizamnamə kapitalında malik olmaq istədikləri
mayaların məbləği göstərilir. Ərizədə
mayaların qoyulmasının və cəmiyyətə daxil
olmanın digər şərtləri də göstərilə
bilər. Cəmiyyətin ümumi yığıncağı
iştirakçıların ərizəsi əsasında
nizamnamə kapitalının artırılması haqqında qərarın
qəbul edilməsi ilə eyni zamanda nizamnamə
kapitalının məbləğinin və ərizə
vermiş iştirakçının mayasının nominal dəyərinin
artırılması ilə əlaqədar nizamnaməyə
edilən dəyişikliklər haqqında da qərar qəbul
edir. Ümumi yığıncaq üçüncü şəxsin
ərizəsi əsasında nizamnamə kapitalının
artırılması haqqında qərarla yanaşı
üçüncü şəxsin cəmiyyətə qəbul
edilməsi, onun mayasının nominal dəyərinin müəyyən
edilməsi və iştirakçıların
mayalarının məbləğlərinin dəyişməsi
ilə əlaqədar nizamnaməyə edilən dəyişikliklər
haqqında qərar qəbul edir. Cəmiyyətə qəbul
edilən üçüncü şəxsin mayasının
nominal dəyəri onun payının dəyərinin məbləğinə
bərabər və ya ondan az olmalıdır. Əgər
nizamnamə kapitalının artırılması baş
tutmamışdırsa, cəmiyyət ağlabatan müddətdə
iştirakçıların əlavə mayalarını və
üçüncü şəxslərin mayalarını
müvafiq olaraq geri qaytarmalıdır.
90.8. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalının azaldılması
bütün iştirakçıların mayalarının
nominal dəyərinin azaldılması yolu ilə həyata
keçirilə bilər. Bütün
iştirakçıların mayalarının nominal dəyərinin
azaldılması yolu ilə nizamnamə kapitalının
azaldılması bütün iştirakçıların
mayalarının nisbəti saxlanılmaqla həyata
keçirilir. Cəmiyyətin nizamnamə kapitalının
azaldılması cəmiyyətin ümumi
yığıncağının qərarı əsasında
həyata keçirilir. Nizamnamə kapitalının
azaldılması haqqında ümumi
yığıncağın qərarı qəbul edildikdən
sonra nizamnamədə və ya cəmiyyətin ümumi
yığıncağının qərarında müəyyən
edilmiş müddətdə cəmiyyət özünün
bütün kreditorlarına bu barədə yazılı məlumat
göndərməlidir. Məlumat alındığı
gündən bir ay müddətində cəmiyyətin
kreditorlarının cəmiyyətin müvafiq öhdəliklərinin
vaxtından əvvəl yerinə yetirilməsini və ya
xitammı, düşdükləri zərərin əvəzinin
ödənilməsini tələb etmək hüququ vardır.[76]
Maddə 90-1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətdə mənfəətin
bölüşdürülməsi[77]
90-1.1. Məhdud
məsuliyyətli cəmiyyətin fəaliyyəti nəticəsində
əldə edilmiş xalis mənfəətin
iştirakçılar arasında
bölüşdürülməsi cəmiyyətin ümumi
yığıncağı tərəfindən qəbul edilən
qərar əsasında cəmiyyətin nizamnaməsində
müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. Həmin
qərarda mənfəətin tamamilə və ya qismən
bölüşdürülməsi müəyyən edilə
bilər.
90-1.2. Məhdud
məsuliyyətli cəmiyyətin hər bir
iştirakçısının nizamnamə
kapitalındakı mayalarına uyğun olaraq mənfəət
almaq hüququ vardır. Xalis mənfəət ümumi
yığıncağın qərarı qəbul edildikdən
sonra bir ay müddətində ödənilməlidir.[78]
90-1.3. Məhdud
məsuliyyətli cəmiyyət aşağıdakı
hallarda mənfəətin bölüşdürülməsi
haqqında qərar qəbul edə bilməz:
90-1.3.1. əgər
bu Məcəllənin 90-1.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulan qərar qəbul edildiyi anda cəmiyyət qanunla müəyyən
edilmiş müflisləşmə və ya iflas əlamətlərinə
uyğun gəlirsə və ya həmin qərarın qəbul
edilməsi nəticəsində belə əlamətlər əmələ
gələcəksə;
90-1.3.2. əgər
bu Məcəllənin 90-1.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulan qərar qəbul edildiyi anda cəmiyyətin xalis aktivlərinin
dəyəri onun nizamnamə kapitalından azdırsa və ya
həmin qərarın qəbul edilməsi nəticəsində
onun məbləğindən az olacaqsa.
Maddə 91. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətdə idarəetmə
91.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin ali orqanı onun
iştirakçılarının ümumi
yığıncağıdır. Bir iştirakçısı
olan cəmiyyətdə cəmiyyətin ümumi
yığıncağının səlahiyyətləri
iştirakçı tərəfindən təkbaşına həyata
keçirilir. Cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə
tutulduğu halda, habelə ictimai əhəmiyyətli qurumlarda cəmiyyətin direktorlar
şurası (və ya müşahidə şurası) və (və ya) təftiş komissiyası
(müfəttiş) yaradılır. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətdə onun fəaliyyətinə
cari rəhbərliyi həyata keçirən və
iştirakçılarının ümumi
yığıncağına hesabat verən icra orqanı
(kollegial və ya təkbaşçı)
yaradılır. Cəmiyyətin kollegial icra orqanının rəhbəri
və üzvləri və ya cəmiyyətin təkbaşçı
icra orqanının rəhbəri onun iştirakçıları
olmayanların sırasından da seçilə bilər.[79]
91.1-1. Məhdud
məsuliyyətli cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağı növbəti və növbədənkənar
ola bilər. Hər bir iştirakçının cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağında iştirak etmək, cəmiyyətin
orqanlarını seçmək (təyin etmək), onlara
seçilmək (təyin edilmək) və səsvermədə
iştirak etmək (bu Məcəllənin 49-1.2-ci və 49-1.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla), şəxsən iştirak etmək
və ya bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş qaydada təyin etdiyi nümayəndə vasitəsilə
təmsil olunmaq, ümumi yığıncağın gündəliyində
dəyişikliklərin edilməsini və gündəliyə
yeni müzakirə mövzularının əlavə
olunmasını tələb etmək hüququ vardır.
İştirakçıların həmin hüquqlarını
məhdudlaşdıran hər hansı razılaşma və
ya hərəkət etibarsızdır. Cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncaqda hər bir iştirakçının onun
nizamnamə kapitalındakı payına mütənasib səsi
vardır. Cəmiyyətin iştirakçısı olmayan
kollegial icra orqanının rəhbəri və üzvləri
və ya cəmiyyətin təkbaşçı icra
orqanının rəhbəri ümumi yığıncaqda məşvərətçi
səs hüququ ilə iştirak edə bilər. Bu Məcəllə
ilə cəmiyyətin iştirakçılarının
ümumi yığıncağının müstəsna səlahiyyətlərinə
aid edilən məsələlərdən başqa, cəmiyyətin
nizamnaməsinə uyğun olaraq cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağının səlahiyyətlərinə
digər məsələlər də aid edilə bilər.
Nizamnamədə müəyyən edilib-edilməməsindən
asılı olmayaraq, ümumi yığıncaq cəmiyyətin
fəaliyyəti ilə əlaqədar istənilən məsələni
müzakirə edə bilər.[80]
91.1-2. Cəmiyyətin
iştirakçılarının növbəti ümumi
yığıncağı icra orqanı tərəfindən
nizamnamədə müəyyən edilmiş müddətdə,
lakin ildə bir dəfədən az olmayaraq
çağırılır. Cəmiyyətin illik fəaliyyətinin
yekunlarına həsr olunmuş ümumi yığıncaq
hesabat-maliyyə ili başa çatdıqdan sonra dörd aydan
gec olmayaraq çağırılır.
91.1-3. Cəmiyyətin
iştirakçılarının növbədənkənar
ümumi yığıncağı nizamnamədə müəyyən
edilən hallarda və qaydada çağırılır.
Növbədənkənar ümumi yığıncaq icra
orqanının öz təşəbbüsü ilə, habelə
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının), təftiş komissiyasının (müfəttişin)
və ya bütün səslərin azı onda birinə malik
olan iştirakçıların tələbi ilə
çağırılır. Ləğvetmə prosesində
olan cəmiyyətin növbədənkənar ümumi
yığıncağı ləğvetmə komissiyası tərəfindən
çağırılır.
91.1-4. Cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi yığıncağında
cəmiyyətin paylarının əlli faizindən artıq
hissəsinə malik olan iştirakçıları iştirak
etdikdə ümumi yığıncaq səlahiyyətlidir.[81]
91.1-5. Cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağında yetərsay olmadıqda, ümumi
yığıncaq cəmiyyətin icra orqanı tərəfindən
cəmiyyətin nizamnaməsində müəyyən
edilmiş qaydada, ümumi yığıncağın gündəliyi
dəyişdirilmədən çağırılmalıdır.
Yenidən çağırılan ümumi yığıncaq
cəmiyyətin paylarının əlli faizinə malik olan
iştirakçıları iştirak etdikdə səlahiyyətlidir.[82]
91.1-6. Yenidən çağırılan
yığıncaqda yetərsay olmadıqda, ümumi
yığıncaq cəmiyyətin icra orqanı tərəfindən
cəmiyyətin nizamnaməsində müəyyən
edilmiş qaydada, ümumi yığıncağın gündəliyi
dəyişdirilmədən təkrarən
çağırılmalıdır. Təkrarən
çağırılan ümumi yığıncaq cəmiyyətin
paylarının 25 faizinə malik olan
iştirakçıları iştirak etdikdə səlahiyyətlidir.
91.1-7. Bir iştirakçıdan ibarət olan cəmiyyətdə
ümumi yığıncağın səlahiyyətlərinə
aid olan məsələlər barəsində qərarlar həmin
iştirakçı tərəfindən təkbaşına qəbul
edilir və yazılı surətdə rəsmiləşdirilir.
91.2. Cəmiyyəti
idarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri, habelə
onların qərarlar qəbul etməsi və cəmiyyətin
adından çıxış etməsi qaydası bu Məcəlləyə
və cəmiyyətin nizamnaməsinə uyğun olaraq müəyyənləşdirilir.
91.3. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət iştirakçılarının ümumi
yığıncağının müstəsna səlahiyyətinə
aşağıdakılar aiddir:
91.3.1. cəmiyyətin
nizamnaməsini və onun nizamnamə kapitalının
miqdarını dəyişdirmək;
91.3.2. cəmiyyətin
icra orqanlarını yaratmaq və onların səlahiyyətlərinə
vaxtından əvvəl xitam vermək;
91.3.3. cəmiyyətin
illik hesabatlarını və maliyyə hesabatlarını təsdiq etmək, onun mənfəətini
və zərərini bölüşdürmək; [83]
91.3.4. cəmiyyətin
yenidən təşkili və ya ləğvi haqqında qərar
qəbul etmək;
91.3.5. cəmiyyətin
cəmiyyətin direktorlar şurası (və ya müşahidə
şurası) və (və ya təftiş komissiyasını
(müfəttişini) seçmək və onların səlahiyyətlərinə
vaxtından əvvəl xitam vermək;[84]
91.3.6.
bu Məcəllənin 49-1.2-ci və
87.10-cu maddələrində nəzərdə
tutulmuş əqdlərin bağlanması haqqında qərar
qəbul etmək.[85]
91.4. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət (mikro və kiçik
sahibkarlıq subyektləri istisna olmaqla) illik maliyyə hesabatlarının düzgünlüyünü
yoxlatmaq üçün hər il müstəqil auditor cəlb etməlidir (kənar
audit). Cəmiyyətin illik maliyyə hesabatlarının auditor yoxlanışı hər
hansı iştirakçının tələbi ilə də
aparıla bilər. Bu halda auditor yoxlanışı həmin
yoxlamanı tələb edən iştirakçının
hesabına aparılır. Cəmiyyətin fəaliyyətinin
auditor yoxlanışlarının aparılması qaydası
qanunvericilik və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
[86]
91.5.
Qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, cəmiyyətin
işlərinin aparılması nəticələri
haqqında cəmiyyət tərəfindən məlumatların
dərc edilməsi (açıq hesabat) tələb olunmur.
Qeyd: Bu Məcəllənin 91.1-ci, 91-4.1-ci,
107.3-cü və 107-12.1-ci maddələrində ictimai əhəmiyyətli
qurumlar dedikdə Mühasibat uçotu haqqında Azərbaycan
Respublikası Qanununun 2.1.9-cu maddəsində göstərilən
kommersiya təşkilatları başa düşülür.[87]
Maddə 91-1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin direktorlar şurası (müşahidə
şurası)[88]
91-1.1. Bu Məcəllənin 91.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda
yaradılmış direktorlar şurası (müşahidə
şurası) cəmiyyətin ümumi yığıncaqlar
arasındakı dövrdə onun icra orqanının fəaliyyətinə
nəzarəti həyata keçirir. Əgər nizamnamədə
təftiş komissiyasının seçilməsi (müfəttişin
təyin edilməsi) nəzərdə
tutulmamışdırsa, bu Məcəlləyə uyğun
olaraq təftiş komissiyasının (müfəttişin) səlahiyyətləri
direktorlar şurasına (müşahidə şurasına)
verilə bilər.
91-1.2. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) yaradılması və fəaliyyəti,
habelə səlahiyyətlərinə xitam verilməsi
qaydası nizamnamə ilə müəyyən edilir.
91-1.3. Cəmiyyətin
təkbaşına rəhbəri, kollegial icra orqanının
rəhbəri (üzvü), kənar idarəçi direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının)
üzvü ola bilməz.
91-1.4.
Cəmiyyətin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) sədri onun iclaslarını üç
ayda bir dəfədən az olmayaraq çağırır və
iclaslara sədrlik edir. Cəmiyyətin təftiş
komissiyasının (müfəttişin), icra orqanının,
şura üzvlərinin və nizamnamə ilə müəyyən
edilə bilən digər şəxslərin tələbi ilə
də direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclası şuranın sədri tərəfindən
çağırılır. Şuranın iclasının
keçirilməsi qaydaları cəmiyyətin nizamnaməsi ilə
müəyyən edilir.
91-1.5.
Cəmiyyətin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclasında hər üzv bir səsə
malik olmaqla, qərarlar sadə səs çoxluğu ilə qəbul
edilir. Səslərin sayı bərabər bölünərsə,
şuranın sədrinin səsi həlledici hesab edilir.
91-1.6.
Cəmiyyətin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclasının yerini, vaxtını,
iştirakçılarını, gündəliyini,
çıxışların xülasəsini, səsvermənin
nəticələrini və qərarlarını əks etdirən
protokol tərtib edilir. Həmin protokol şuranın sədri və
üzvləri tərəfindən imzalanır.[89]
Maddə 91-2. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin icra orqanı
91-2.1. Cəmiyyətin
icra orqanının fəaliyyəti və onun tərəfindən
qərarların qəbul edilməsi qaydası cəmiyyətin
nizamnaməsi və daxili sənədləri ilə müəyyən
edilir.
91-2.2. Cəmiyyətin
kollegial icra orqanı yalnız fiziki şəxslərdən
ibarət ola bilər.
91-2.3. Cəmiyyət
və cəmiyyətin təkbaşına rəhbəri arasında
müqavilə həmin şəxsin seçildiyi (təyin
edildiyi) cəmiyyətin iştirakçılarının
ümumi yığıncağında sədrlik edən şəxs
və ya ümumi yığıncağın qərarı ilə
müvəkkil edilən şəxs tərəfindən
imzalanır. Təkbaşına rəhbərin səlahiyyətləri
bu Məcəllənin 91-2.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hal istisna olmaqla, fiziki şəxs tərəfindən
həyata keçirilir.
91-2.4. Cəmiyyətin
nizamnaməsində nəzərdə tutulduğu halda cəmiyyətin
icra orqanının səlahiyyətləri müqavilə əsasında
başqa fiziki və ya hüquqi şəxslərə (kənar
idarəçiyə) verilə bilər. Kənar idarəçi
ilə ümumi yığıncaqda təsdiq olunan və cəmiyyətin
adından ümumi yığıncaqda sədrlik edən və
ya ümumi yığıncağın səlahiyyət verdiyi
iştirakçılardan biri tərəfindən imzalanan
müqavilə bağlanır.
91-2.5. Kənar
idarəçi icra orqanı kimi cəmiyyətə münasibətdə
idarəetməni qeyri-qənaətbəxş həyata
keçirməsi nəticəsində və
üçüncü şəxslərə ziyan vurduğu zərərə
görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
qaydada məsuliyyət daşıyır.
Maddə 91-3. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin təftiş komissiyası (müfəttişi)
91-3.1. Bu Məcəllənin
91-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halda cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağının qərarı ilə təftiş
komissiyası (müfəttiş) seçilir (təyin edilir).
91-3.2. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının (müfəttişin)
formalaşdırılması qaydaları, onun tərkibi və
fəaliyyətinin qaydası cəmiyyətin nizamnaməsi ilə
müəyyən edilir.
91-3.3. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının üzvlüyünə
(müfəttiş kimi) fiziki şəxslər seçilir (təyin
edilir). Cəmiyyətin iştirakçısı olmayan şəxslərin
də təftiş komissiyasına üzv seçilməsinə
(müfəttiş təyin edilməsinə) yol verilir. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) və ya kollegial icra orqanının rəhbəri
(üzvü), təkbaşına rəhbər və ya kənar
idarəçi təftiş komissiyasına üzv seçilə
(müfəttiş təyin edilə) bilməz.
91-3.4. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının (müfəttişin) cəmiyyətin
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini yoxlamaq və
bu məqsədlə cəmiyyətin fəaliyyətinə aid
olan bütün sənədləri əldə etmək
hüququ vardır. Təftiş komissiyasının (müfəttişin)
tələbi ilə direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) və ya kollegial icra
orqanının rəhbəri (üzvləri), təkbaşına
rəhbər, kənar idarəçi şifahi və ya
yazılı formada zəruri məlumatları təqdim etməyə
borcludurlar.
91-3.5. Cəmiyyətin
təftiş komissiyası (müfəttiş) varsa, bu nəzarət
orqanının rəyi olmadan cəmiyyətin
iştirakçılarının ümumi
yığıncağı cəmiyyətin illik
hesabatlarını və maliyyə hesabatlarını təsdiq edə bilməz, habelə
mənfəət və zərərin
bölüşdürülməsinə dair qərar qəbul
edə bilməz.
Maddə 91-4. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin audit komitəsi
91-4.1.
İştirakçılarının sayı əllidən
çox olan cəmiyyətlərdə, habelə ictimai əhəmiyyətli
qurumlarda daxili audit siyasətinin və strategiyasının
hazırlanması, həyata keçirilməsi və auditor nəzarətinin
təşkili üçün direktorlar şurası
(müşahidə şurası) tərəfindən audit
komitəsi yaradılır. Cəmiyyətin nizamnaməsində
nəzərdə tutulduğu halda
iştirakçıların sayı əllidən çox
olmayan cəmiyyətlərdə də audit komitəsi
yaradılır.
91-4.2.
Cəmiyyətin audit komitəsinin
formalaşdırılması qaydaları, onun tərkibi və
fəaliyyətinin qaydası qanunla və cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.
91-4.3. Cəmiyyətin icra
orqanının üzvləri və (və ya) cəmiyyətin
iştirakçıları audit komitəsinin üzvü ola
bilməzlər. Cəmiyyətin direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) üzvləri audit
komitəsinin üzvü ola bilərlər.[90]
91-4.4.
Cəmiyyətin fəaliyyətinin daxili auditi cəmiyyətin
audit komitəsinin təşəbbüsü ilə ümumi
yığıncağın və ya direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) qərarı
ilə və ya cəmiyyətin paylarının on faizindən
artıq hissəsinə malik olan iştirakçıların
və cəmiyyətin icra orqanının tələbi ilə
həyata keçirilir.
91-4.5.
Cəmiyyətin audit komitəsinin tələbi ilə cəmiyyətin
bütün orqanları və vəzifəli şəxsləri
cəmiyyətin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti
ilə əlaqədar olan sənədləri təqdim etməlidirlər.
91-4.6.
Audit komitəsi direktorlar şurasına (müşahidə
şurasına) tabedir.[91]
Maddə 92. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin yenidən təşkili və ləğvi
92.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət onun iştirakçılarının yekdil qərarı
ilə könüllü surətdə yenidən təşkil
və ya ləğv edilə bilər. Cəmiyyətin yenidən
təşkilinin və ləğvinin başqa əsasları,
habelə onun yenidən təşkili və ləğvi
qaydası bu Məcəllə ilə müəyyənləşdirilir.
92.2. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət səhmdar cəmiyyətinə çevrilə
bilər.
Maddə 93. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
nizamnamə kapitalındakı payın keçməsi
93.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçısı cəmiyyətin
nizamnamə kapitalındakı payını və ya onun bir
hissəsini həmin cəmiyyətin bir və ya bir neçə
iştirakçısına sata bilər və ya başqa
qaydada güzəşt edə bilər.
93.2. Cəmiyyət
iştirakçısının öz payını (onun bir
hissəsini) üçüncü şəxslərə
özgəninkiləşdirilməsinə, əgər cəmiyyətin
nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, yol verilir.[92]
93.3. Cəmiyyətin
iştirakçıları iştirakçının
payını (onun bir hissəsini) öz paylarının
miqdarına mütənasib surətdə satın almaqda
üstünlük hüququna malikdirlər, bu şərtlə
ki, cəmiyyətin nizamnaməsində və ya onun
iştirakçılarının razılaşmasında həmin
hüququn həyata keçirilməsinin ayrı qaydası nəzərdə
tutulmasın. Cəmiyyətin
iştirakçısı öz payını (onun bir hissəsini)
özgəninkiləşdirmək istədikdə həmin
payın (onun bir hissəsinin) satın alınmasını
ilkin olaraq cəmiyyətin digər
iştirakçılarına təklif etməlidir. Əgər cəmiyyətin
iştirakçıları xəbərdar edildikləri
gündən bir ay ərzində və ya cəmiyyətin
nizamnaməsində və ya onun
iştirakçılarının razılaşmasında nəzərdə
tutulan başqa müddətdə öz üstünlük
hüququndan istifadə etməzlərsə,
iştirakçının payı üçüncü
şəxsə özgəninkiləşdirilə bilər.[93]
93.4. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnaməsinə uyğun olaraq
iştirakçının payının (onun bir hissəsinin)
üçüncü şəxslərə özgəninkiləşdirilməsi
mümkün olmadıqda, cəmiyyətin digər
iştirakçıları isə onu satın almaqdan imtina
etdikdə cəmiyyət iştirakçının payını
əldə etməyə borcludur.
93.5.
İştirakçının payını (onun bir hissəsini)
məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin özünün əldə
etdiyi halda cəmiyyət onu özünün nizamnaməsində
nəzərdə tutulan müddətlərdə və qaydada
başqa iştirakçılara və ya
üçüncü şəxslərə satmağa və
ya bu Məcəllənin 90.4 və 90.5-ci maddələrinə
uyğun olaraq öz nizamnamə kapitalını azaltmağa
borcludur.
93.6. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin nizamnamə kapitalındakı paylar cəmiyyətin
iştirakçısı olan fiziki şəxslərin vərəsələrinə
və hüquqi şəxslərin hüquq varislərinə
bu şərtlə keçir ki, cəmiyyətin nizamnaməsində
payların onlara yalnız cəmiyyətin qalan
iştirakçılarının razılığı ilə
keçməsi nəzərdə tutulmasın. Payın
keçməsinə razılıq verməkdən imtina edilməsi
cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə tutulan
qaydada və şərtlərlə cəmiyyətin həmin
payın həqiqi dəyərini iştirakçının vərəsələrinə
(hüquq varislərinə) ödəməsi və ya həmin
dəyərə bərabər əmlakı onlara naturada verməsi
vəzifəsinin yaranmasına səbəb olur.
93.7. Cəmiyyətin paylarının əlli faizini və
daha çox hissəsini almaq istəyən şəxs
bütün iştirakçılara rəsmi qaydada müvafiq
təklif təqdim edir.[94]
Maddə 94.
İştirakçının məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
əmlakındakı payına tutmanın yönəldilməsi
94.1.
İştirakçının şəxsi borcları üzrə
tutmanın onun məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin əmlakındakı
payına yönəldilməsinə yalnız onun başqa əmlakının
borclarını ödəməyə kifayət etmədiyi
halda yol verilir. Həmin iştirakçının
kreditorları məhdud məsuliyyətli cəmiyyətdən
tutmanın yönəldilməsi məqsədilə cəmiyyətin
əmlakının borclunun nizamnamə kapitalındakı
payına uyğun hissəsinin dəyərini ödəməyi
və ya bu əmlak hissəsini ayırmağı tələb
edə bilərlər. Cəmiyyətin əmlakının
ayrılmalı hissəsi və ya onun dəyəri
kreditorların tələb irəli sürdükləri məqamda
tərtib edilmiş balans üzrə müəyyənləşdirilir.
94.2.
İştirakçının məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
əmlakındakı bütün payına tutmanın yönəldilməsi
onun cəmiyyətdə iştirakına xitam verir.
Maddə 95. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət iştirakçısının cəmiyyətdən
çıxması
Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçısı onun digər
iştirakçılarının razılığından
asılı olmayaraq istənilən vaxt cəmiyyətdən
çıxa bilər.
Maddə 96. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin
iştirakçısı cəmiyyətdən çıxarkən
hesablaşmalar
96.1. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətdən çıxan iştirakçıya, əgər
cəmiyyətin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, həmin iştirakçının nizamnamə
kapitalındakı payına uyğun əmlak hissəsi ödənilir.
Çıxan iştirakçının cəmiyyət ilə
razılaşmasına əsasən əmlakın dəyərinin
ödənilməsi əmlakın naturada verilməsi ilə əvəz
edilə bilər. Cəmiyyətin əmlakının
çıxan iştirakçıya düşən hissəsi
və ya onun dəyəri iştirakçının
çıxdığı məqamda tərtib edilən balans
üzrə müəyyənləşdirilir.
96.2. Əgər
məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin nizamnamə
kapitalına maya kimi əmlakdan istifadə hüququ
verilmişdirsə, müvafiq əmlak cəmiyyətdən
çıxan iştirakçıya qaytarılır. Həmin
əmlakın normal aşınma nəticəsində dəyərinin
azalmasının əvəzi ödənilmir.
96.3. Cəmiyyət
iştirakçısının vərəsəsi və ya
onun iştirakçısı olan hüquqi şəxsin
hüquq varisi cəmiyyətə daxil olmadıqda onunla
hesablaşmalar bu maddənin qaydalarına uyğun
aparılır.
Maddə 97. Əlavə məsuliyyətli
cəmiyyət
97.1. Bir və
ya bir neçə şəxs tərəfindən təsis
edilən, nizamnamə kapitalı nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş
miqdarda paylara bölünən cəmiyyət əlavə məsuliyyətli
cəmiyyət sayılır. Belə cəmiyyətin
iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə
öz mayalarının dəyərinin cəmiyyətin nizamnaməsi
ilə müəyyənləşdirilən, hamısı
üçün eyni olan misli miqdarında özlərinin əmlakı
ilə birgə subsidiar məsuliyyət daşıyırlar.
İştirakçılardan biri müflis olduqda cəmiyyətin
öhdəlikləri üzrə onun məsuliyyəti, əgər
cəmiyyətin nizamnaməsində məsuliyyətin
bölünməsinin ayrı qaydası nəzərdə
tutulmayıbsa, qalan iştirakçılar arasında
onların mayalarına mütənasib surətdə
bölünür.
97.2. Əlavə
məsuliyyətli cəmiyyətin firma adında cəmiyyətin
adı, habelə "məhdud məsuliyyətli cəmiyyət"
sözləri göstərilməlidir.
97.3. Əlavə
məsuliyyətli cəmiyyətə, əgər bu maddədə
ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, bu Məcəllənin
məhdud məsuliyyətli cəmiyyət haqqında
qaydaları tətbiq edilir.
Maddə 98. Səhmdar cəmiyyəti
98.1. Nizamnamə
kapitalı müəyyən sayda səhmlərə
bölünmüş cəmiyyət səhmdar cəmiyyəti
sayılır.
98.2. Səhmlər
buraxmağa yalnız səhmdar cəmiyyətlərinin
hüququ vardır. Səhmdar cəmiyyətinin əmlakı onun
səhmlərinin yerləşdirilməsi, maliyyə-təsərrüfat
fəaliyyəti nəticəsində, habelə qanunla
qadağan edilməmiş digər mənbələr
hesabına yaranır.[95]
98.3. Səhmdar
cəmiyyəti bu Məcəlləyə müvafiq olaraq yeni cəmiyyətin
yaradılması və ya müvafiq olaraq, bu Məcəllədə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, İnvestisiya fondları haqqında və Kredit
ittifaqları haqqında Azərbaycan Respublikasının
qanunlarında müəyyən
edilmiş qaydalar və məhdudiyyətlər nəzərə
alınmaqla fəaliyyət göstərən hüquqi şəxsin
yenidən təşkili (birləşmə, bölünmə,
ayrılma, çevrilmə) yolu ilə yaradıla bilər.[96]
98.4. Səhmdar
cəmiyyətinin iştirakçıları (səhmdarlar)
onun öhdəlikləri üçün cavabdeh deyildirlər
və cəmiyyətin fəaliyyəti ilə bağlı zərər
üçün onlara mənsub səhmlərin dəyəri həddində
risk daşıyırlar.
98.5. Səhmdar
cəmiyyəti bir şəxs (fiziki və ya hüquqi şəxs)
tərəfindən yaradıla bilər və ya cəmiyyətin
bütün səhmlərini bir səhmdarın əldə
etdiyi halda bir şəxsdən (fiziki və ya hüquqi şəxsdən)
ibarət ola bilər. Bu barədə məlumat cəmiyyətin
nizamnaməsində göstərilməli, qeydə
alınmalı və hamının tanış olması
üçün dərc edilməlidir. Səhmdar cəmiyyətinin
yeganə iştirakçısı bir şəxsdən ibarət
digər təsərrüfat cəmiyyəti ola bilməz.[97]
98.6. Səhmdar
cəmiyyətinin firma adında onun adı, habelə
"açıq səhmdar cəmiyyəti" və ya
"qapalı səhmdar cəmiyyəti" sözləri
göstərilməlidir.
98.7. Səhmdar
cəmiyyətinin hüquqi vəziyyəti və səhmdarların
hüquq və vəzifələri, müvafiq olaraq, bu Məcəlləyə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti haqqında
və İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq müəyyənləşdirilir. [98]
98.8. Dövlət
müəssisələri özəlləşdirilərkən
səhmdar cəmiyyətlərinin yaradılması xüsusiyyətləri
həmin müəssisələrin özəlləşdirilməsinə
dair qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
98.9. Səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması təsis
yığıncağının keçirilməsini və
müqavilənin bağlanmasını (bu Məcəllənin
45.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halda) və
ya səhmdar cəmiyyətinin yaradılması haqqında qərarın
qəbul edilməsini (səhmdar cəmiyyəti bir şəxs
tərəfindən yaradıldıqda), səhmlərin təsisçilər
arasında bölüşdürülməsini və nizamnamənin
hazırlanmasını (qəbul olunmasını) əhatə
edir.[99]
98.10. Səhmdar cəmiyyətinin
yaradılması zamanı təsis yığıncağı
təsisçilər arasında bağlanmış müqavilədə
nəzərdə tutulmuş müddətdə, səhmdar cəmiyyətinin
bütün səhmləri təsisçilər arasında
bölüşdürüldükdə keçirilir. Təsis
yığıncağı bütün təsisçilər
və ya onların nümayəndələri iştirak etdikdə
səlahiyyətlidir (yetərsay var). Yetərsay olmadıqda,
yığıncaq təkrarən keçirilir. Yetərsay təkrarən
keçirilən təsis yığıncağında da
olmadıqda, səhmdar cəmiyyətinin yaradılması
iclasda iştirak edən təsisçilər və ya
onların nümayəndələri tərəfindən
baş tutmamış hesab edilir və bu qərar bütün
təsisçilərin nəzərinə yeddi gün müddətində
çatdırılır.
98.11. Səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması zamanı keçirilən
təsis yığıncağı:
98.11.1. səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması zamanı yerləşdirilən
səhmlərin ödənilməsinə yönəldilən
pul olmayan əmlakın dəyərini təsdiq edir;
98.11.2. səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması barədə qərarı
qəbul edir və onun nizamnaməsini təsdiq edir;
98.11.3. müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları və səhmdar cəmiyyətinin
nizamnaməsi ilə nəzərdə tutulmuş səhmdar cəmiyyətinin
idarəetmə, nəzarət və icra orqanlarım təşkil
edir; [100]
98.11.4. səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması və cəmiyyətin fəaliyyətinin
başlanılması ilə əlaqədar bu Məcəlləyə,
digər qanunvericilik aktlarına və təsisçilər arasında
bağlanılmış müqaviləyə zidd olmayan digər
məsələləri həll edir.
98.12. Səhmdar
cəmiyyətinin təsis yığıncağında cəmiyyətin
təsis edilməsi, nizamnamənin təsdiq edilməsi, səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması zamanı yerləşdirilən
səhmlərin ödənilməsinə yönəldilən
pul olmayan əmlakın dəyərinin təsdiq edilməsi,
idarəetmə, nəzarət və icra orqanlarının
formalaşdırılması barədə qərarlar təsisçilər
tərəfindən yekdilliklə, digər məsələlər
üzrə isə sadə səs çoxluğu ilə qəbul
edilir.
98.13. Səhmdar
cəmiyyətinin təsisi zamanı səhmlərin
buraxılışı və dövlət qeydiyyatı, müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında, İnvestisiya fondları haqqında və
Qiymətli kağızlar bazarı haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş
qaydada həyata keçirilir.[101]
98.14. Səhmdar
cəmiyyətinin yaradılması ilə bağlı və
onun dövlət qeydiyyatına alınmasına qədər
yaranmış öhdəliklərinə görə cəmiyyətin
təsisçiləri birgə məsuliyyət
daşıyırlar.
98.15. Bu Məcəllənin 98.4-cü, 98.5-ci və
98.11.1-ci maddələrində qeyd edilmiş məsələlərlə
əlaqədar banklara, sığortaçılara və qiymətli
kağızlar bazarında lisenziyalaşdırılan şəxslərə
münasibətdə Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında və Qiymətli kağızlar bazarı
haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunlarının
müddəaları, 98.5-ci və 98.11.1-ci maddələrində
qeyd edilmiş məsələlərlə əlaqədar səhmdar
investisiya fondlarına münasibətdə isə
İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununun müddəaları tətbiq
edilir.[102]
Maddə 99. Açıq səhmdar
cəmiyyəti
99.1. Səhmdar
cəmiyyətinin iştirakçıları onlara mənsub səhmləri
digər səhmdarların razılığı olmadan özgəninkiləşdirə
bildikdə, o, açıq səhmdar cəmiyyəti
sayılır. Bu cür səhmdar cəmiyyəti
buraxdığı səhmlərə açıq abunə
yazılışını və onların sərbəst
satışını həyata keçirə bilər.
99.2.
Açıq səhmdar cəmiyyəti illik hesabatını və
maliyyə hesabatlarını (mikro və
kiçik sahibkarlıq subyektləri istisna olmaqla), habelə
aşağıdakı məlumatları hamının
tanış olması üçün hər il dərc etməyə
borcludur:
[103]
99.2.1.
hesabat dövrü üzrə maliyyə göstəriciləri;
99.2.2.
aidiyyəti şəxslərlə bağlanılmış və
xüsusi əhəmiyyətli əqdlər;
99.2.3.
cəlb edilmiş maliyyə vəsaitləri;
99.2.4.
idarəetmə orqanları və vəzifəli şəxslər,
onların əsas və əlavə iş yerləri;
99.2.5.
idarəetmə strukturu;
99.2.6.
inkişaf siyasəti;
99.2.7.
səhmdar kapitalının gəlirliyi və dividend siyasəti;
99.2.8.
idarəetmə orqanlarının hər
bir üzvünə verilən ödənişlər;[104]
99.2.9. investisiyaların həcmi və mənbəyi;
99.2.10.
cəmiyyətin qiymətli kağızlarının
dövriyyəsi və gəlirliyi;
99.2.11. ictimai layihələr.[105]
99.3.
Açıq səhmdar cəmiyyətinin xalis aktivlərinin dəyərinin
iyirmi beş faizindən artıq məbləğdə olan əqd
xüsusi əhəmiyyətli əqd hesab edilir. Xüsusi əhəmiyyətli
əqdin bağlanılması barədə qərar səhmdar
cəmiyyətinin səhmdarlarının ümumi
yığıncağında qəbul edilir və bu barədə
məlumat açıqlanır. Bu məlumatın
açıqlanması qaydası səhmdar cəmiyyətinin
nizamnaməsində nəzərdə tutulmalıdır. Bu maddənin tələbləri
banklara və xarici bankların yerli filiallarına şamil
edilmir. [106]
99.4.
Açıq səhmdar cəmiyyətinə aidiyyəti olan
şəxs ilə həmin cəmiyyət arasında
bağlanılan hər hansı əqd, razılaşma və
yaxud əlaqəli əqdlər məcmusu aidiyyəti şəxslə
əqd hesab edilir. Qanunvericilikdə nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, aidiyyəti şəxslərin
siyahısı, onlarla cəmiyyət arasında əqdlərin
bağlanması və belə əqdlər barədə məlumatın
açıqlanması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən müəyyən edilir.[107]
Maddə 100. Qapalı səhmdar
cəmiyyəti
100.1. Səhmləri
yalnız onun təsisçiləri arasında və ya
qabaqcadan müəyyənləşdirilmiş digər şəxslər
dairəsində yayılan səhmdar cəmiyyəti qapalı
səhmdar cəmiyyətidir. Bu cür cəmiyyət
buraxdığı səhmlərə açıq abunə
yazılışı apara bilməz və ya başqa şəkildə
onları əldə edilmək üçün şəxslərin
qeyri-məhdud dairəsinə təklif edə bilməz.
100.2. Qapalı
səhmdar cəmiyyətinin iştirakçılarının
sayı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən
müəyyənləşdirilmiş həddi keçməməlidir,
əks halda o, bir il ərzində açıq səhmdar cəmiyyətinə
çevrilməli, bu müddət bitdikdən sonra isə, əgər
onların sayı azaldılıb müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş
həddə endirilməzsə, məhkəmə qaydasında
ləğv edilməlidir.
100.3. Qapalı
səhmdar cəmiyyəti bu Məcəllənin 99-cu maddəsində
göstərilən sənədləri hamının
tanış olması üçün dərc etməyə
borcludur.
Maddə 101. Qapalı səhmdar
cəmiyyətinin səhmlərinin başqasına keçməsi
101.1. Qapalı
səhmdar cəmiyyətinin səhmdarları həmin cəmiyyətin
digər səhmdarlarının satdıqları səhmləri
əldə etməkdə üstünlük hüququna
malikdirlər. Əgər səhmdarlardan heç biri cəmiyyətin
nizamnaməsində nəzərdə tutulan müddətdə,
lakin satış elan olunduğu tarixdən etibarən otuz
gün ərzində özünün üstünlük
hüququndan istifadə etməzsə, sonrakı otuz gün ərzində
səhmdar cəmiyyəti həmin səhmləri onların
mülkiyyətçisi ilə
razılaşdırılmış qiymətə özü əldə
edə bilər. Səhmdar cəmiyyəti səhmləri əldə
etməkdən imtina etdikdə və ya onların qiymətinə
dair razılığa gəlinmədikdə səhmlər
üçüncü şəxsə özgəninkiləşdirilə
bilər. Bu zaman səhmin satış qiyməti səhmdarlara
və ya səhmdar cəmiyyətinə təklif edilən qiymətdən
aşağı olmamalıdır. Əks halda səhmdar cəmiyyəti
həmin əqdin etibarsız hesab edilməsini və səhmin
həmin qiymətə cəmiyyətə satılmasını
məhkəmə qaydasında tələb edə bilər.[108]
101.2. Qapalı
səhmdar cəmiyyətinin səhmləri girov qoyulduqda və
sonradan onlara girov saxlayan tərəfindən tutma yönəldildikdə
müvafiq olaraq bu Məcəllənin 101.1-ci maddəsinin
qaydaları tətbiq edilir.
101.3. Əgər
cəmiyyətin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, qapalı səhmdar cəmiyyətinin səhmləri
səhmdar olan fiziki şəxslərin vərəsələrinə
və ya hüquqi şəxsin hüquq varislərinə
keçir. Cəmiyyət səhmlərin səhmdar olan fiziki
şəxsin vərəsələrinə və ya hüquqi
şəxsin hüquq varislərinə keçməsinə
razılıq verməkdən imtina etdikdə bu Məcəllənin
101.1-ci maddəsinin qaydaları tətbiq edilir.
Maddə 102. Səhmdar cəmiyyətinin
nizamnaməsi
102.1. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnaməsində bu Məcəllənin
47.2-ci maddəsində göstərilən məlumatlardan
savayı, cəmiyyətin buraxdığı səhmlərin
kateqoriyaları, onların nominal dəyəri və miqdarı
haqqında; cəmiyyətin nizamnamə kapitalının
miqdarı haqqında; səhmdarların hüquqları
haqqında; cəmiyyəti idarəetmə orqanlarının tərkibi
və səlahiyyətləri, onların qərarlar qəbul
etməsi, o cümlədən barəsində qərarların
yekdilliklə və ya şərtləşdirilmiş səs
çoxluğu ilə qəbul olunduğu məsələlərə
dair qərarlar qəbul etməsi qaydası haqqında şərtlər
göstərilməlidir.[109]
102.2. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnaməsində qanunvericiliyə zidd
olmayan digər məlumatlar da nəzərdə tutula bilər.
102.3. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnaməsinin tələblərinə riayət
edilməsi cəmiyyətin bütün orqanları, vəzifəli
şəxsləri və səhmdarları üçün məcburidir.
102.4. Səhmdar
cəmiyyəti öz səhmdarlarına nizamnamə, ona edilən
əlavə və dəyişikliklər ilə tanış
olmaq imkanmı yaratmalıdır. Səhmdarın tələbi
ilə nizamnamənin surəti ona verilməlidir.
102.5. Banklar haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş hallar
istisna olmaqla, cəmiyyətin nizamnaməsində əlavə və dəyişikliklərin
edilməsi qərarı səhmdarların ümumi
yığıncağında, səsvermə hüququna malik
olan səhmdarların üçdə iki səs
çoxluğu ilə qəbul edilir.[110]
Maddə 103. Səhmdar cəmiyyətinin
nizamnamə kapitalı
103.1. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnamə kapitalı cəmiyyətin səhmdarlar
tərəfindən əldə edilmiş səhmlərinin
nominal dəyərindən təşkil olunur. Səhmdar cəmiyyətinin
nizamnamə kapitalına qoyuluşların formaları, müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, Qiymətli kağızlar bazarı haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları və təsisçilər arasında
bağlanmış müqavilə ilə müəyyən
edilir. Səhmdar cəmiyyətinin nizamnaməsinə
qoyuluşlar pul vəsaitləri, tam ödənilmiş qiymətli
kağızlar, digər əmlak, o cümlədən əmlak
hüquqları və pul dəyəri olan digər hüquqlar
ola bilər. Səhmdar cəmiyyətinin yaradılması
zamanı pul olmayan əmlakın dəyəri təsis
yığıncağının qərarı ilə, səhmdar
cəmiyyəti yaradıldıqdan sonra isə - səhmdar cəmiyyətinin
səhmdarlarının ümumi
yığıncağının qərarı ilə müəyyən
edilir.[111]
103.2. Cəmiyyətin
nizamnamə kapitalı cəmiyyətin kreditorlarının mənafelərinə
təminat verən əmlakının minimum miqdarını
müəyyənləşdirir. O, müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı və maliyyə bazarlarına nəzarət orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş
miqdardan az ola bilməz.
[112]
103.3. Səhmdar
cəmiyyətinin təsisçiləri cəmiyyət qeydə
alınanadək nizamnamə kapitalını tamamilə ödəməyə
borcludurlar. Səhmdar cəmiyyəti təsis edilərkən
onun bütün səhmləri təsisçilər
arasında bölünməlidir.
103.4. Səhmdarı
cəmiyyətin səhmlərini ödəmək vəzifəsindən
azad etməyə, o cümlədən cəmiyyətə
qarşı tələblərin əvəzləşdirilməsi
yolu ilə azad etməyə yol verilmir.
103.5. Əgər
ikinci və hər növbəti maliyyə ili başa
çatarkən cəmiyyətin xalis aktivlərinin dəyəri
nizamnamə kapitalından az olarsa, cəmiyyət öz nizamnamə
kapitalının azalmasını elan etməyə və
müəyyənləşdirilmiş qaydada qeydə
aldırmağa borcludur. Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, Qiymətli kağızlar bazarı haqqında,
Bank olmayan kredit təşkilatları haqqında, Kredit
ittifaqları haqqında, Poçt haqqında və Kredit
büroları haqqında Azərbaycan Respublikasının
qanunlarında nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, əgər cəmiyyətin göstərilən
aktivlərinin dəyəri nizamnamə kapitalının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən
müəyyənləşdirilmiş minimum miqdarından az
olarsa, cəmiyyət ləğv edilməlidir. [113]
103.6. Cəmiyyətin
nizamnaməsində səhmlərin sayının, məcmu
nominal dəyərinin və ya bir səhmdara mənsub səslərin
maksimum sayının məhdudlaşdırılması müəyyənləşdirilə
bilər.
Maddə 104. Səhmdar cəmiyyətinin
nizamnamə kapitalının artırılması
104.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağının qərarına əsasən
səhmdar cəmiyyəti səhmlərin nominal dəyərini
artırmaq və ya əlavə səhmlər buraxmaq yolu ilə
nizamnamə kapitalını artıra bilər. Səhmdar cəmiyyətinin
səhmlərinin nominal dəyərinin artırılması və
əlavə səhmlərin buraxılması qaydaları maliyyə bazarlarına nəzarət
orqanı tərəfindən
müəyyən edilir.[114]
104.2.
Sadə (adi) və ya digər səsli səhmlərə sahib
olan səhmdarların cəmiyyət tərəfindən əlavə
buraxılan səhmləri cəmiyyətin nizamnaməsində
müəyyən edilmiş qaydada satın almaqda
üstünlük hüququ vardır. Cəmiyyətin səhminin
əlli faiz və daha çox hissəsini almaq istəyən
şəxs bütün səhmdarlara rəsmi qaydada müvafiq təklif
təqdim edir.[115]
Maddə 105. Səhmdar cəmiyyətinin
nizamnamə kapitalının azaldılması
105.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağının qərarına əsasən
səhmdar cəmiyyəti səhmlərin nominal dəyərini
azaltmaq yolu ilə və ya səhmlərin bir hissəsini
satın alıb onların ümumi miqdarını azaltmaq yolu
ilə nizamnamə kapitalını azalda bilər.
105.2. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnamə kapitalının
azaldılması haqqında səhmdarların ümumi
yığıncağının qərarı qəbul edildiyi
gündən on beş təqvim günü müddətində
cəmiyyət kreditorlara bu barədə yazılı surətdə
məlumat verməlidir. Cəmiyyətin kreditorları məlumatı
aldıqdan sonra otuz təqvim günü ərzində cəmiyyətin
müvafiq öhdəliklərinin vaxtından əvvəl
icrasını və ya onlara xitam verilməsini və çəkdikləri
zərərin ödənilməsini tələb edə bilərlər.[116]
105.3. Səhmlərin
bir hissəsinin satın alınması və ödənilməsi
yolu ilə səhmdar cəmiyyətinin nizamnamə
kapitalının azaldılmasına bu şərtlə yol
verilir ki, belə imkan cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə
tutulmuş olsun.
105.4. Banklar haqqında,
Sığorta fəaliyyəti haqqında, Qiymətli
kağızlar bazarı haqqında, Bank olmayan kredit təşkilatları
haqqında, Kredit ittifaqları haqqında, Poçt
haqqında və Kredit büroları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunlarında nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, səhmdar cəmiyyəti tərəfindən
nizamnamə kapitalının müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilmiş
minimum miqdardan aşağı endirilməsi cəmiyyətin ləğvinə
səbəb olur.
[117]
Maddə 105-1. Səhmdar cəmiyyətinin
yerləşdirilmiş səhmlərinin geri alınması[118]
105-1.1. Səhmdar
cəmiyyəti tərəfindən yerləşdirilmiş səhmlərin
geri alınması bu Məcəllə və ya cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilmiş hallarda səhmdarların
tələbi ilə həyata keçirilir.
105-1.2. Cəmiyyət
nizamnamə kapitalının miqdarını və səhmlərin
sayını azaltmaq məqsədi ilə, ümumi
yığıncağın qərarı əsasında, əvvəl
yerləşdirilmiş səhmlərinin bir hissəsini geri ala
bilər. Bu zaman dövriyyədə qalan səhmlərin
ümumi nominal dəyəri qanunvericiliklə nizamnamə
kapitalı üçün müəyyən edilmiş məbləğin
minimal həddindən aşağı olmamalıdır.
105-1.3. Səhmlərin
geri alınması səhm sahiblərinin
razılığı ilə, səhmlərin geri
alınması fond birjası vasitəsi ilə həyata
keçirildiyi hal istisna olunmaqla, ümumi yığıncaqda
səhmin müəyyən olunmuş qiyməti ilə həyata
keçirilir. [119]
105-1.4.
Aşağıdakı hallarda cəmiyyətin səhmlərinin
geri alınması qərarı qəbul edilə bilməz:
105-1.4.1. cəmiyyətin
nizamnamə kapitalı tam formalaşmadıqda;
105-1.4.2. cəmiyyətin
ləğvi barədə qərar qəbul edildikdə;
105-1.4.3. səhmdarların
tələbi əsasında onların səhmlərinin geri
alınması başa çatmadıqda.
105-1.5. Geri
alınmış səhmlər səsvermə zamanı nəzərə
alınmır və onlar üzrə dividendlər
hesablanmır. Bu səhmlər geri satın
alındığı tarixdən bir il müddətində ya
təkrarən yerləşdirilməli, ya da ümumi
yığıncağın qərarı ilə ləğv
edilməlidir.
Maddə 106. Səhmdar cəmiyyətinin
qiymətli kağızlarının buraxılması[120]
106.1. Səhmdar
cəmiyyətinin səhmlərinin, istiqrazlarının və
digər növ qiymətli kağızlarının
buraxılması, yerləşdirilməsi, dövriyyəsi və
ləğvi bu Məcəlləyə, bu Məcəlləyə
müvafiq olaraq qəbul edilmiş digər normativ hüquqi
aktlara və cəmiyyətin nizamnaməsinə müvafiq
olaraq həyata keçirilir.
106.2. Səhmdar
cəmiyyətinin adi və imtiyazlı səhmlər buraxmaq
hüququ vardır. Səhmdar cəmiyyətinin nizamnamə
kapitalının ümumi həcmində imtiyazlı səhmlərin
payı iyirmi beş faizdən çox ola bilməz.
İmtiyazlı səhm öz sahiblərinə səhmdar cəmiyyətinin
ləğvindən sonra qalan əmlak hissəsini almaqda
başqa səhmdarlara nisbətən üstünlük
hüququ və bu cür səhmlərin buraxılması
şərtlərində nəzərdə tutulan digər
hüquqları verir. Bu Məcəllədə və səhmdar
cəmiyyətinin nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş
hallar istisna olunmaqla, imtiyazlı səhmlər öz sahiblərinə
cəmiyyətin işlərinin idarə olunmasında
iştirak etmək hüququ vermir.
106.3. Səhmdar
cəmiyyətinin qiymətli kağızlarının birləşdirilməsi,
xırdalanması (bölünməsi) və konvertasiyası
bu Məcəllənin 1078-26-cı maddəsinə müvafiq
olaraq həyata keçirilir.
Maddə 106-1. Səhmdar cəmiyyətinin
səhmdarları[121]
106-1.1. Səhmdar
cəmiyyətinin səhmdarı cəmiyyətin bir və ya
daha çox sayda səhmlərinin bu Məcəllə ilə
müəyyən edilmiş qaydada mülkiyyətçisi olan
fiziki və (və ya) hüquqi şəxsdir.
106-1.2. Bir
neçə şəxsə bir səhm mənsub olduğu
halda, onlar səhmdar cəmiyyətinə münasibətdə
bir səhmdar kimi tanınırlar və öz hüquqlarmı
nümayəndə vasitəsi ilə həyata keçirə
bilərlər.
106-1.3. Səhmdar
cəmiyyətinin adi səhminin sahibi olan səhmdarının
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada
aşağıdakı hüquqları vardır:
106-1.3.1. cəmiyyətin
idarə edilməsində bu Məcəllə, digər
qanunvericiliklə və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə
müəyyən edilmiş qaydada iştirak etmək, onun idarəetmə
və icra orqanlarına seçmək və seçilmək;
106-1.3.2.
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada, cəmiyyətin
fəaliyyətinə dair məlumatlar almaq, ildə bir dəfə
onun illik hesabatı və maliyyə hesabatları ilə tanış olmaq;[122]
106-1.3.3. cəmiyyətin
səhmdarlarının ümumi
yığıncağının
çağırılmasını tələb etmək;
106-1.3.4. cəmiyyətin
səhmdarlarının ümumi
yığıncağının gündəliyində dəyişikliklərin
edilməsini və gündəliyə yeni müzakirə
mövzularının əlavə olunmasını tələb etmək;[123]
106-1.3.5. cəmiyyətin
səhmdarlarının ümumi yığıncağında
səsvermə hüququ ilə iştirak etmək (bu Məcəllənin 49-1.2-ci və
49-1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallar istisna olmaqla) və onun
protokolunun surətini tələb etmək; [124]
106-1.3.6. cəmiyyətin
fəaliyyətinin təftiş komissiyası və ya auditor tərəfindən
yoxlanılmasını tələb etmək;
106-1.3.7. cəmiyyətin
xalis mənfəətindən dividend almaq;
106-1.3.8. cəmiyyətin
fəaliyyətinə xitam verildikdə, cəmiyyətin
kreditorlarının tələbləri yerinə yetirildikdən,
hesablanmış, lakin ödənilməmiş dividendlər,
habelə imtiyazlı səhmlərin ləğvetmə dəyəri
ödənildikdən sonra cəmiyyətin yerdə qalan əmlakının
müəyyən hissəsini almaq;
106-1.3.8-1.
icra orqanının və direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) üzvlərinin səhlənkarlığına
və səhmdar cəmiyyətə qəsdən vurduğu zərərə
görə məsuliyyətə cəlb edilməsini tələb
etmək;
106-1.3.8-2.
cəmiyyətin səhmlərinin satışı prosesində
iştirak etmək;
106-1.3.8-3.
bağlanmış əqd nəticəsində cəmiyyətə
və ya səhmdarlara dəyən zərərin və bununla
bağlı məsrəflərin ödənilməsi barədə
məhkəməyə və ya digər səlahiyyətli
quruma müraciət etmək;
106-1.3.8-4.
bağlanacaq əqdlərin (aidiyyəti şəxslərlə
əqdlərin və xüsusi əhəmiyyətli əqdlərin)
əlavələri ilə tanış olmaq.[125]
106-1.3.9. bu Məcəllədə
və səhmdar cəmiyyətinin nizamnaməsində nəzərdə
tutulmuş digər hüquqlara malik olmaq.
106-1.4. Səhmdar
cəmiyyətinin imtiyazlı səhminin (hər bir növ
üzrə) sahibi olan səhmdarının hüquqları bu Məcəllə
və səhmdar cəmiyyətinin nizamnaməsi ilə müəyyən
edilir.
106-1.5. Səhmdar
cəmiyyətinin nizamnaməsində aşağıdakı məsələlər
üzrə qərarların qəbul edilməsində
imtiyazlı səhm sahibi səs hüququ əldə edir:
106-1.5.1. səhmdar
cəmiyyətinin yenidən təşkil edilməsi;
106-1.5.2. səhmdar
cəmiyyətinin ləğv edilməsi;
106-1.5.3. səhmdara
məxsus olan imtiyazlı səhm növü üzrə
hüquqlarmı məhdudlaşdıran dəyişiklik və
əlavələrin nizamnamədə edilməsi.
106-1.6. Səhmdar
cəmiyyətinin səhmdarının vəzifələri
aşağıdakılardır:
106-1.6.1. qanuna və
(və ya) nizamnaməyə əsasən kommersiya sirri və ya
məxfi hesab olunan məlumatları üçüncü
şəxslərə açıqlamamaq;
106-1.6.2. səhmdarların
reyestrində ona dair daxil edilmiş məlumatların dəyişilməsi
barədə reyestrsaxlayıcısına on təqvim
günü ərzində yazılı bildiriş vermək;
106-1.6.3.
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş başqa vəzifələri
yerinə yetirmək.
106-1.7. Səhmdar
cəmiyyətinin səhmdarlarının
hüquqlarının müdafiəsi bu Məcəllə, digər
qanunlar və normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq təmin
edilir.
Maddə 106-2. Səhmdar cəmiyyətinin
səhmdarlarının reyestri
106-2.1. Səhmdar
cəmiyyəti dövlət qeydiyyatına
alındığı tarixdən otuz təqvim günündən
gec olmayaraq səhmdarlarının reyestrinin
aparılmasını təmin etməlidir.
106-2.2.
Səhmdar cəmiyyətinin səhmdarlarının reyestri mərkəzi
depozitar tərəfindən aparılmalıdır.[126]
106-2.3. Səhmdar
ildə bir dəfə cəmiyyətin icra orqanından səhmdarların
reyestrinin ona təqdim edilməsini tələb edə bilər.
Bu halda səhmdar cəmiyyətinin icra orqanı səhmdarların
reyestrini beş gün ərzində həmin səhmdara təqdim
etməlidir.
Maddə 106-3. Səhmdar cəmiyyətinin
mənfəəti və dividendlər
106-3.1. Səhmdar
cəmiyyətinin xalis mənfəəti vergilər və digər
məcburi ödənişlər ödənildikdən sonra
yaranır və qanunvericiliklə və cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilən məqsədlərə
yönəldilə bilər. Xalis mənfəətin səhmdar
cəmiyyətinin maliyyə ili üzrə
bölüşdürülməsi səhmdar cəmiyyətinin
səhmdarlarının ümumi
yığıncağının qərarı ilə qəbul
edilir.
106-3.2. Səhmdar
cəmiyyəti nizamnamədə müəyyən edilməsindən
asılı olaraq dövriyyədə olan səhmlər
üzrə aralıq (rüblük, yarımillik) və illik
dividendlər ödəyə bilər. Səhmdar cəmiyyətinin
dividendlərin ödənilməsi barədə öhdəlikləri
onların ödənilməsi haqqında qərarın qəbul
edildiyi gündən etibarən yaranır və 30 (otuz) gün müddətində
icra edilir. Səhmdarların tərkibinin dəyişməsi
dividendlərin ödənilməsi barədə qərarın
bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
müddətdə və qaydada icra olunmasına təsir etmir.[127]
106-3.3. Adi səhm
üzrə dividend səhmdar cəmiyyətinin xalis mənfəətinin
səhmdarlara hər bir adi səhm üzrə
hesablanmış ödənişlər şəklində
bölüşdürülmüş hissəsidir.
106-3.4.
İmtiyazlı səhm üzrə dividend səhmdar cəmiyyətinin
təsərrüfat fəaliyyətinin nəticəsindən
asılı olmayaraq, imtiyazlı səhm sahiblərinə, bir
qayda olaraq, səhmin nominal dəyərinin sabit faizi şəklində
ödənilən vəsaitdir. Həmin vəsaitin ödənilməsini
təmin etmək üçün səhmdar cəmiyyəti
öz vəsaitləri hesabına xüsusi fondlar yarada bilər.
106-3.5. Dividendlər
və onların ödənilməsi qaydası haqqında qərar
(həmin məsələ nizamnamədə müəyyən
edilmədikdə) cəmiyyətin direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) və
ya həmin orqanlar formalaşdırılmadıqda cəmiyyətin
icra orqanının təklifi ilə ümumi
yığıncaq tərəfindən qəbul edilir.
106-3.6. Səhmdar
cəmiyyəti adi səhmlər üzrə dividendlərin
hesablanmasını (bölüşdürülməsini)
imtiyazlı səhmlərin bütün növləri üzrə
dividendlərin hesablanmasından (bölüşdürülməsindən)
sonra həyata keçirir.
106-3.7. Dividendlərin
hesablanmasında (bölüşdürülməsində) ilk
növbəlilik hüququnu verən imtiyazlı səhmlər
üzrə dividendlər digər imtiyazlı səhmlər
üzrə dividendlərdən əvvəl
bölüşdürülür.
106-3.8. Dividendlər
hesablanarkən səhmlərin hər bir növü və
nominalı üzrə hər səhmə düşən məbləğ
eyni olmalıdır.
106-3.9. Əgər
səhmdar cəmiyyətinin xalis aktivlərinin dəyəri
onun nizamnamə kapitalının miqdarından azdırsa və
ya dividendlərin ödənilməsi nəticəsində az
olacaqsa, səhmdar cəmiyyəti dividendləri elan edə və
ödəyə bilməz.
Maddə 107. Səhmdar cəmiyyətində
idarəetmə
107.1. Səhmdar
cəmiyyətinin ali idarəetmə orqanı onun səhmdarlarının
ümumi yığıncağıdır. Səhmdarların
ümumi yığıncağının müstəsna səlahiyyətinə
aşağıdakılar aiddir:
107.1.1. cəmiyyətin
nizamnaməsini və nizamnamə kapitalının
miqdarını dəyişdirmək;
107.1.2. cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) və təftiş komissiyasının
üzvlərini (müfəttişi) seçmək və
onların səlahiyyətlərinə vaxtından əvvəl
xitam vermək;
107.1.3. cəmiyyətin
icra orqanlarını yaratmaq və onların səlahiyyətlərinə
vaxtından əvvəl xitam vermək, bir şərtlə ki,
cəmiyyətin nizamnaməsində bu məsələlərin
həlli direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) səlahiyyətinə aid edilməsin;
107.1.4. cəmiyyətin
illik hesabatlarını, maliyyə hesabatlarını təsdiq etmək, mənfəətini
və zərərini bölüşdürmək; [128]
107.1.5. cəmiyyətin
yenidən təşkili və ya ləğvi haqqında qərar
qəbul etmək;
107.1.6.
bu Məcəllənin 49-1.2-ci və 99.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş əqdlərin bağlanması
haqqında qərar qəbul etmək.[129]
107.2. Bu Məcəllə
ilə səhmdarların ümumi
yığıncağının müstəsna səlahiyyətinə
aid edilmiş məsələlər həll edilmək
üçün onun tərəfindən cəmiyyətin icra
orqanlarına verilə bilməz.
107.3. Səhmdarlarının
sayı əllidən çox olan cəmiyyətdə, habelə ictimai əhəmiyyətli
qurumlarda direktorlar
şurası (müşahidə şurası)
yaradılır. Direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) yaradıldığı halda cəmiyyətin
nizamnaməsində onun müstəsna səlahiyyəti müəyyənləşdirilməlidir.
Nizamnamə ilə direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) müstəsna səlahiyyətinə aid
edilmiş məsələlər həll edilmək
üçün onun tərəfindən cəmiyyətin icra
orqanlarına verilə bilməz.[130]
107.4. Cəmiyyətin
icra orqanı kollegial (idarə heyəti, müdiriyyət) və ya təkbaşçı
(direktor, baş direktor) ola bilər. O, cəmiyyətin fəaliyyətinə
cari rəhbərliyi həyata keçirir, direktorlar
şurasına (müşahidə şurasına) və səhmdarların
ümumi yığıncağına hesabat verir. Bu Məcəllə
ilə və ya cəmiyyətin nizamnaməsi ilə cəmiyyətin
digər idarəetmə orqanlarının müstəsna səlahiyyətinə
aid edilməmiş bütün məsələlərin həlli
cəmiyyətin icra orqanının səlahiyyətinə
aiddir. Banklar haqqında və Sığorta fəaliyyəti
haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunlarında nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, səhmdarların ümumi
yığıncağının qərarı ilə cəmiyyətin
icra orqanının səlahiyyətləri müqaviləyə
əsasən başqa kommersiya təşkilatına və ya fərdi
sahibkara (idarəçiyə) verilə bilər. [131]
107.5. Səhmdar
cəmiyyətinin idarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri,
habelə onların qərarlar qəbul etməsi və cəmiyyətin
adından çıxış etməsi qaydası, müvafiq olaraq, bu Məcəlləyə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunlarına və cəmiyyətin nizamnaməsinə
uyğun olaraq müəyyənləşdirilir. [132]
107.6. Bu Məcəllənin
99-cu maddəsində göstərilən sənədlərin
dərci zamanı səhmdar cəmiyyəti illik maliyyə hesabatlarının yoxlanılması
üçün müstəqil auditoru cəlb etməyə borcludur. Nizamnamə
kapitalında məcmu payı on faiz və ya daha çox olan səhmdarların
tələbi ilə səhmdar cəmiyyətinin fəaliyyətinin
auditor yoxlanışı hər bir vaxt keçirilməlidir.
Səhmdar cəmiyyətinin fəaliyyətinin auditor
yoxlanışının keçirilməsi qaydası
qanunvericilik və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir. [133]
Maddə 107-1. Səhmdarların
ümumi yığıncağının
çağırılması[134]
107-1.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağı növbəti və
növbədənkənar ola bilər.
107-1.2. Səhmdarların
növbəti ümumi yığıncağı ildə bir dəfədən
az olmayaraq çağırılmalıdır (illik ümumi
yığıncaq).
107-1.3. Banklar haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş hallar
istisna olmaqla, səhmdarların illik ümumi
yığıncağı maliyyə ili bitdikdən sonra
altı aydan gec olmayaraq, direktorlar şurası (müşahidə
şurası) tərəfindən
çağırılır və bu barədə səhmdarlara
məlumat verilir. Cəmiyyətin direktorlar şurası
(müşahidə şurası) olmadıqda, səhmdarların
ümumi yığıncağının
çağırılması cəmiyyətin icra orqanı tərəfindən
həyata keçirilir.
[135]
107-1.4. Səhmdarların
ümumi yığıncağının
çağırılmasına qırx beş gün
qalmış yığıncağın
çağırılması barədə kütləvi
informasiya vasitələri ilə məlumat verilməli
(qapalı səhmdar cəmiyyətinin səhmdarlarının
ümumi yığıncağının
çağırılması halları istisna olunmaqla), habelə
səhmdarlara və ya nominal saxlayıcılara bu barədə
yazılı bildiriş göndərilməlidir. Nominal
saxlayıcı həmin bildirişin səhmdara
çatdırılmasını təmin etməlidir.
107-1.5. Səhmdarların
ümumi yığıncağının
çağırılması barədə bildirişdə
aşağıdakılar göstərilməlidir:
107-1.5.1. cəmiyyətin
adı və olduğu yer;
107-1.5.2. səhmdarların
ümumi yığıncağının keçirilmə
tarixi, vaxtı və ünvanı;
107-1.5.3. səhmdarların
ümumi yığıncağının gündəliyi;
107-1.5.4. səhmdarların
ümumi yığıncağının gündəliyi
üzrə materiallarla tanış olunma qaydası.
107-1.6. Banklar haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş hallar
istisna olmaqla, səhmdarların növbədənkənar ümumi
yığıncağı direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) öz təşəbbüsü
ilə və ya təftiş komissiyasının (müfəttişin),
yaxud səsli səhmlərin on faizinə malik olan səhmdarların
yazılı tələbi ilə cəmiyyətin icra
orqanı tərəfindən çağırılır. Cəmiyyətin
direktorlar şurası (müşahidə şurası)
olmadıqda səhmdarların növbədənkənar
ümumi yığıncağı icra orqanının təşəbbüsü
ilə çağırılır.
107-1.7. Səhmdarların
növbədənkənar ümumi
yığıncağının
çağırılması tələbində gündəliyə
təklif olunan məsələlər göstərilməlidir.
Həmin məsələlər yığıncağın
gündəliyinə mütləq salınmalıdır.
107-1.8. Səhmdarların
növbədənkənar ümumi
yığıncağının
çağırılması haqqında tələbin (təşəbbüsün)
daxil olduğu gündən etibarən icra orqanı
aşağıdakıları yerinə yetirməlidir:
107-1.8.1.
üç iş günü müddətində səhmdarların
ümumi yığıncağının vaxtmı və
yerini təyin edib, qapalı səhmdar cəmiyyətinin səhmdarlarının
ümumi yığıncağının
çağırılması halları istisna olunmaqla, bu barədə
kütləvi informasiya vasitələrində elan verməlidir;
107-1.8.2. beş
iş günü müddətində səhmdarların
ümumi yığıncağının
çağırılması barədə bildirişləri
səhmdarlara göndərməlidir;
107-1.8.3. otuz
gündən tez, qırx beş gündən gec olmayaraq səhmdarların
ümumi yığıncağının keçirilməsini
təmin etməlidir.
Maddə 107-2. Səhmdarların
ümumi yığıncağında yetərsay
107-2.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağında səsli səhmlərin
ən azı
altmış
faizinin sahibləri iştirak etdikdə ümumi
yığıncaq səlahiyyətlidir. [136]
107-2.2. Səhmdarların
ümumi yığıncağında yetərsay olmadıqda,
ümumi yığıncaq bu Məcəllənin 107-1.8-ci maddəsində
müəyyən edilmiş qaydada
Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının
Qanununda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, yenidən
çağırılmalıdır. Bu zaman ümumi
yığıncağın gündəliyi dəyişdirilməməlidir.
Yenidən çağırılan ümumi yığıncaq
səsli səhmlərin 40 faizinin sahibləri iştirak etdikdə
səlahiyyətlidir.
[137]
107-2.3. Yenidən
çağırılan yığıncaqda yetərsay
olmadıqda, ümumi yığıncaq bu Məcəllənin
107-1.8-ci maddəsində müəyyən edilmiş qaydada,
gündəliyi dəyişdirilmədən Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının
Qanununda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, təkrarən
çağırılmalıdır. Təkrarən
çağırılan ümumi yığıncaq səsli səhmlərin
25 faizinin sahibləri iştirak etdikdə səlahiyyətlidir. [138]
107-2.4.
107-2.3-cü maddəyə əsasən təkrarən
çağırılan ümumi yığıncağın
keçirilməsi üçün yetərsay təmin
olunmadıqda, cəmiyyət maliyyə bazarlarına nəzarət orqanına məlumat verərək yetərsaydan
asılı olmadan ümumi yığıncağın qərarı
ilə və ya maliyyə bazarlarına nəzarət orqanının iddiası əsasında məhkəmənin
qərarı ilə ləğv edilə bilər. Səhmdarların
cəmiyyətin ləğv edilməsi haqqında ümumi
yığıncağın qərarından məhkəməyə
şikayət etmək hüququ vardır.[139]
Maddə 107-3. Səhmdarın
ümumi yığıncaqda iştirakı qaydası
107-3.1. Səhmdar
ümumi yığıncaqda iştirak hüququnu bilavasitə
özü və ya nümayəndəsi vasitəsi ilə həyata
keçirir. Bu zaman səhmdarın nümayəndəsi
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tərtib
edilmiş etibarnaməyə malik olmalıdır.
107-3.2. Cəmiyyətin
nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş halda, səhmdar
ümumi yığıncağın gündəliyində olan
məsələyə münasibətini dəqiq və şərtsiz
bildirməklə (lehinə, əleyhinə, bitərəf),
imzası qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada
(notarial və sair) təsdiq edilməklə, yazılı sənəd
vasitəsi ilə səsvermədə qiyabi iştirak edə
bilər.
107-3.3. Qiyabi səsvermənin
reqlamenti cəmiyyətin nizamnaməsi ilə müəyyən
edilir.
107-3.4. Səhm
bir neçə şəxsin ümumi birgə mülkiyyətində
olduğu halda, ümumi yığıncaqda səsvermə səlahiyyəti
onun mülkiyyətçilərinin birinə və ya
onların ümumi nümayəndəsinə qanunvericilikdə
müəyyən olunmuş qaydada həvalə edilir.
107-3.5. Səhmdarların
ümumi yığıncağında səsvermə "bir səsli
səhm bir səsdir" prinsipi əsasında həyata
keçirilir.
Maddə 107-4. Hesablama
komissiyası
107-4.1. Səhmdarlarının
sayı yüzdən çox olan cəmiyyətlərin
ümumi yığıncaqlarında səsvermənin nəticələrinin
müəyyən edilməsi üçün sayı
üç nəfərdən az olmayan hesablama komissiyası
yaradılmalıdır. Hesablama komissiyasına direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının)
üzvləri, təftiş komissiyasının üzvləri
(müfəttiş), icra orqanlarının üzvləri (təkbaşçı
icra orqanı) və həmin vəzifələrə (vəzifəyə)
seçilməyə namizədlər daxil edilməməlidir.
107-4.2. Hesablama
komissiyasının yaradılması qaydası cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.
107-4.3. Hesablama
komissiyasının protokolu ümumi
yığıncağın protokoluna əlavə olunur.
Maddə 107-5. Səhmdarların
ümumi yığıncağının qərarı
107-5.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağının qərarı, bu Məcəllə
və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə başqa hal nəzərdə
tutulmadıqda, bu Məcəllənin 107-3.5-ci maddəsinin
müddəaları nəzərə alınmaqla, ümumi
yığıncaqda iştirak edən səhmdarların sadə
səs çoxluğu ilə qəbul edilir. Cəmiyyətin
yenidən təşkili, ləğvi, nizamnaməsinə əlavə
və dəyişikliklərin edilməsi haqqında qərarlar
Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının
Qanununda nəzərdə tutulmuş qayda istisna olmaqla, səhmdarların ümumi
yığıncağında səsvermə hüququna malik
olan səhmdarların üçdə iki səs
çoxluğu ilə qəbul edilir.[140]
107-5.2. Səhmdarların
ümumi yığıncağının gündəliyinə
daxil edilməmiş məsələlər üzrə qərar
qəbul edə bilməz.
107-5.3. Səhmdarların
ümumi yığıncağı tərəfindən qəbul
edilmiş qərarlar on beş təqvim günündən gec
olmayaraq səhmdarlara elan edilməlidir.
107-5.4. Səhmdarların
ümumi yığıncağının qərarından səhmdar
məhkəməyə şikayət edə bilər.
Maddə 107-6. Səhmdarların
ümumi yığıncağının protokolu
107-6.1. Səhmdarların
ümumi yığıncağının protokolu
yığıncaq bitdikdən sonra üç iş
günündən gec olmayaraq iki nüsxədə tərtib
olunur, sədrlik edən şəxs və katib tərəfindən
imzalanır və möhürlənir.
107-6.2. Səhmdarların
ümumi yığıncağının protokolunda
aşağıdakılar göstərilir:
107-6.2.1.
ümumi yığıncağın keçirilmə vaxtı
və yeri;
107-6.2.2
ümumi yığıncağın gündəliyi;
107-6.2.3.
ümumi yığıncağın
iştirakçılarının səsli səhmlərinin
sayı;
107-6.2.4.
iştirak edən səsvermə hüququna malik olan səhmdarların
sayı;
107-6.2.5.
çıxışların xülasəsi;
107-6.2.6. səsə
qoyulan hər bir məsələ üzrə səsvermənin
nəticələri;
107-6.2.7.
ümumi yığıncaq tərəfindən qəbul
edilmiş qərarın dəqiq və səlis ifadə
olunmuş mətni.
107-6.3. Səhmdarın
tələbi ilə protokolun surəti ona təqdim edilməlidir.
Maddə 107-7. Səhmdar cəmiyyətinin
direktorlar şurası (müşahidə şurası)
107-7.1. Bu Məcəllənin
107.3-cü maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş halda
cəmiyyətin direktorlar şurası (müşahidə
şurası) yaradılır. Cəmiyyətin direktorlar
şurası (müşahidə şurası) öz səlahiyyətləri
hüdudlarında ümumi rəhbərliyi və cəmiyyətin
fəaliyyəti üzərində nəzarəti həyata
keçirir.
107-7.2. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) üzvlərinin sayı və onlara olan tələblər
cəmiyyətin nizamnaməsi ilə müəyyən edilir. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) üzvləri üçün sayı və
onlara dair tələblər qanunla da müəyyən edilə
bilər.[141]
107-7.3. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) tərkibi nizamnamədə nəzərdə
tutulmuş sayın yarısına qədər azaldıqda,
otuz təqvim günü ərzində cəmiyyətin
növbədənkənar ümumi yığıncağı
çağırılaraq, direktorlar şurasına
(müşahidə şurasına) yeni üzvlər
seçilməlidir.
107-7.4. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) üzvləri ümumi
yığıncaqda üç ildən artıq olmayan
müddətə bu Məcəllə ilə və cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada
seçilirlər.
107-7.5. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə şurasının)
üzvü fiziki şəxs olmalıdır. Direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının)
üzvlüyünə, nizamnamədə başqa hal nəzərdə
tutulmamışdırsa, cəmiyyətin səhmdarı olmayan
şəxs də seçilə bilər. Cəmiyyətin icra
orqanlarının üzvləri (təkbaşçı icra
orqanı) direktorlar şurasına (müşahidə
şurasına) üzv seçilə bilməz.
107-7.6. Cəmiyyətin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) və ya onun üzvünün səlahiyyətinə
vaxtından əvvəl xitam verilməsi ümumi
yığıncağın qərarı ilə həyata
keçirilə bilər.
Maddə 107-8. Səhmdar cəmiyyətinin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) sədri
Səhmdar cəmiyyətinin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) sədri səhmdarların ümumi
yığıncağı tərəfindən direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının)
üzvləri arasından seçilir. Direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) sədri
şuraya rəhbərlik edir.
Maddə 107-9. Səhmdar cəmiyyətinin
direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclası
107-9.1. Səhmdar
cəmiyyətinin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) sədri onun iclaslarım üç ayda
bir dəfədən az olmayaraq çağırır və
iclaslara sədrlik edir. Cəmiyyətin təftiş
komissiyasının (müfəttişin), icra orqanının,
şura üzvlərinin və nizamnamə ilə müəyyən
edilə bilən digər şəxslərin tələbi ilə
də direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclası şuranın sədri tərəfindən
çağırılır. Şuranın iclasının
keçirilməsi qaydaları cəmiyyətin nizamnaməsi ilə
müəyyən edilir.
107-9.2. Səhmdar
cəmiyyətinin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclasında hər üzv bir səsə
malik olmaqla, qərarlar sadə səs çoxluğu ilə qəbul
edilir. Səslərin sayı bərabər bölünərsə,
şuranın sədrinin səsi qərarın qəbul edilməsi
və ya rədd edilməsi üçün həlledici hesab
edilir.
107-9.3. Səhmdar
cəmiyyətinin direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) iclası çağırıldıqda,
iclasın yerini, vaxtını, iştirakçılarmı,
gündəliyini, çıxışların xülasəsini,
səsvermənin nəticələrini və qərarlarını
əks etdirən protokol tərtib edilir. Həmin protokol
şuranın sədri tərəfindən imzalanır.
Maddə 107-10. Səhmdar cəmiyyətinin
icra orqanı
107-10.1. Cəmiyyətin
icra orqanına direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) üzvləri seçilə bilməz.
107-10.2. Cəmiyyətin
icra orqanının səlahiyyətlərinə, müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti
haqqında, İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları və nizamnamə ilə cəmiyyətin
idarəetmə orqanlarının müstəsna səlahiyyətlərinə
aid edilməmiş bütün məsələlər daxildir. [142]
107-10.3. Cəmiyyətin
kollegial icra orqanının üzvlərinin sayı və tərkibi,
habelə fəaliyyətinin qaydaları, müvafiq olaraq, cəmiyyətin
nizamnaməsi, Banklar haqqında və Sığorta fəaliyyəti
haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilir. [143]
107-10.4. Cəmiyyətin
icra orqanının üzvlərinin eyni zamanda digər təşkilatda
vəzifə tutmasına, qanunvericiliyə zidd olmadıqda, cəmiyyətin
ümumi yığıncağının və ya direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının)
razılığı ilə yol verilir.
107-10.5. Cəmiyyətin icra orqanı üzvlərinin
şəxsi marağı ilə cəmiyyətin maraqları
arasında ziddiyyətlərə gətirib çıxara bilən,
habelə bu Məcəllənin 49-1.6-cı maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda cəmiyyətin icra orqanının rəhbəri
və ya digər üzvləri müvafiq məlumatı cəmiyyətin
direktorlar şurasına (müşahidə şurasına), o
olmadıqda, səhmdarların ümumi
yığıncağına yazılı şəkildə təqdim
etməlidirlər. Cəmiyyətin maraqlarına zidd olan əqdlərin
bağlanılması, müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında və Sığorta fəaliyyəti
haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə
ayrı qayda nəzərdə tutulmamışdırsa,
müvafiq idarəetmə orqanının qərarı əsasında
həyata keçirilə bilər.[144]
107-10.6. Cəmiyyətin
icra orqanının və ya direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) üzvü mülkiyyətində
olan qiymətli kağızlarla əqdi bağlamaqdan əvvəl
bu barədə məlumatı kütləvi informasiya vasitələrində
açıqlamalıdır.
107-10.7. Cəmiyyətin
səhmlərinin iyirmi faizinə malik olan səhmdar cəmiyyətinin
icra orqanının üzvü seçilə bilməz.
Maddə 107-11. Səhmdar cəmiyyətinin
təftiş komissiyası (müfəttişi)
107-11.1. Səhmdarların
sayı əllidən çox olan cəmiyyətlərdə
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə nəzarətin
həyata keçirilməsi üçün ümumi
yığıncaqda təftiş komissiyası (müfəttiş)
seçilir (təyin edilir). Cəmiyyətin nizamnaməsində
nəzərdə tutulduğu halda səhmdarların sayı əllidən
çox olmayan cəmiyyətlərdə də təftiş
komissiyası (müfəttiş) seçilə (təyin edilə)
bilər.
107-11.2. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının (müfəttişin)
formalaşdırılması qaydaları, onun tərkibi və
fəaliyyətinin qaydası cəmiyyətin nizamnaməsi ilə
müəyyən edilir.
107-11.3. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının üzvlüyünə
(müfəttiş kimi) fiziki şəxslər seçilir. Təftiş
komissiyasının üzvü (müfəttiş) cəmiyyətin
səhmdarı, direktorlar şurasının (müşahidə
şurasının) və cəmiyyətin icra
orqanlarının üzvü ola bilməz.
107-11.4. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının üzvlərinin (müfəttişin)
səlahiyyət müddəti nizamnamə ilə üç
ildən artıq olmayan müddətə müəyyən
edilir.
107-11.5. Cəmiyyətin
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təftişi
cəmiyyətin təftiş komissiyasının (müfəttişin)
təşəbbüsü ilə ümumi
yığıncağın və ya direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) qərarı
ilə və ya cəmiyyətin səsli səhmlərinin on
faizindən artıq hissəsinə malik olan səhmdarların
və cəmiyyətin icra orqanın tələbi ilə həyata
keçirilir.
107-11.6. Cəmiyyətin
təftiş komissiyasının (müfəttişin) tələbi
ilə cəmiyyətin bütün orqanları və vəzifəli
şəxsləri cəmiyyətin maliyyə-təsərrüfat
fəaliyyəti ilə əlaqədar olan sənədləri
təqdim etməlidirlər.
107-11.7. Bu maddənin tələbləri banklara və
xarici bankların yerli filiallarına şamil edilmir.[145]
Maddə 107-12. Səhmdar cəmiyyətinin
audit komitəsi
107-12.1.
Səhmdarların sayı əllidən çox olan cəmiyyətlərdə,
habelə ictimai əhəmiyyətli qurumlarda daxili audit siyasətinin
və strategiyasının hazırlanması, həyata
keçirilməsi və auditor nəzarətinin təşkili
üçün direktorlar şurası (müşahidə
şurası) tərəfindən audit komitəsi
yaradılır. Cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə
tutulduğu halda səhmdarların sayı əllidən
çox olmayan cəmiyyətlərdə də audit komitəsi
yaradılır.
107-12.2.
Cəmiyyətin audit komitəsinin
formalaşdırılması qaydaları, onun tərkibi və
fəaliyyətinin qaydası qanunla və cəmiyyətin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.
107-12.3. Cəmiyyətin icra
orqanının üzvləri və (və ya) cəmiyyətin
iştirakçıları audit komitəsinin üzvü ola
bilməzlər. Cəmiyyətin direktorlar şurasının
(müşahidə şurasının) üzvləri audit
komitəsinin üzvü ola bilərlər.[146]
107-12.4.
Cəmiyyətin fəaliyyətinin daxili auditi cəmiyyətin
audit komitəsinin təşəbbüsü ilə ümumi
yığıncağın və ya direktorlar
şurasının (müşahidə şurasının) qərarı
ilə və ya cəmiyyətin səsli səhmlərinin on
faizindən artıq hissəsinə malik olan səhmdarların
və cəmiyyətin icra orqanının tələbi ilə
həyata keçirilir.
107-12.5.
Cəmiyyətin audit komitəsinin tələbi ilə cəmiyyətin
bütün orqanları və vəzifəli şəxsləri
cəmiyyətin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti
ilə əlaqədar olan sənədləri təqdim etməlidirlər.
107-12.6.
Audit komitəsi cəmiyyətin direktorlar şurasına
(müşahidə şurasına) tabedir.[147]
Maddə 108. Səhmdar cəmiyyətinin
yenidən təşkili və ləğvi
108.1. Səhmdar
cəmiyyəti səhmdarların ümumi
yığıncağının qərarı ilə
könüllü surətdə yenidən təşkil və
ya ləğv edilə bilər. Səhmdar cəmiyyətinin
yenidən təşkilinin və ləğvinin başqa əsasları
və qaydası, müvafiq olaraq, bu Məcəllə,
Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti haqqında
və İnvestisiya fondları haqqında Azərbaycan
Respublikasının qanunları ilə müəyyənləşdirilir. [148]
108.2. Banklar haqqında,
Sığorta fəaliyyəti haqqında, Qiymətli
kağızlar bazarı haqqında, Bank olmayan kredit təşkilatları
haqqında, İnvestisiya fondları haqqında və Kredit
büroları haqqında Azərbaycan Respublikasının
qanunlarında nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla,
səhmdar cəmiyyəti məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətə çevrilə bilər. [149]
Maddə 109. Kooperativlər haqqında
əsas müddəalar[150]
109.1. Kooperativ
fiziki və (və ya) hüquqi şəxslərin birgə fəaliyyət
göstərmək üçün üzvlüyə əsaslanan
könüllü birliyi olub iştirakçılarının
maddi və başqa tələbatının onun üzvlərinin
əmlak pay haqlarının birləşdirilməsi yolu ilə
ödənilməsi məqsədilə yaradılır.
109.2. Kooperativ
üzvü bu Məcəllənin tələblərinə
cavab verən və kooperativin nizamnaməsində müəyyənləşdirilən
qaydada və həcmdə üzvlük haqqı, mütləq
və əlavə pay haqqı ödəmiş və kooperativə
qəbul edilmiş, onun fəaliyyətində iştirak edən
və səs hüququ (bu Məcəllənin 49-1.2-ci və 49-1.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla) olan fiziki və (və ya)
hüquqi şəxsdir. [151]
109.3. Kooperativin
ortaq (assosiativ) üzvü bu Məcəllənin tələblərinə
cavab verən və kooperativin nizamnaməsində müəyyənləşdirilən
qaydada və həcmdə üzvlük haqqı və
yalnız mütləq pay haqqı ödəmiş və
kooperativə qəbul edilmiş, onun fəaliyyətində
iştirak etmək və bu Məcəllədə nəzərdə
tutulan hallar istisna olmaqla səs hüququna malik olmayan fiziki və
(və ya) hüquqi şəxsdir.
109.4. Kooperativ
üzvünün əmlak pay haqqı nizamnamə ilə
müəyyənləşdirilən qaydada və həcmdə
üzvlər tərəfindən ödənilən
daşınar və (və ya) daşınmaz əmlakdan, habelə
pulla qiymətləndirilən əmlak hüquqlarından ibarət
olan pay haqqıdır. Əmlak pay haqqı mütləq və
əlavə ola bilər.
109.5. Mütləq
əmlak pay haqqı üzv tərəfindən mütləq
qaydada ödənilən, kooperativin fəaliyyətində
iştirak etmək, səs vermək və əsas kooperativ
ödənişlərini almaq hüququ verən əmlak
payıdır.
109.6. Əlavə
əmlak pay haqqı üzv tərəfindən bu Məcəllənin
109.5-ci maddəsində göstərilən pay haqqından əlavə,
öz arzusu ilə ödənilən və kooperativ ödənişlərindən
(əsas kooperativ ödənişlərindən) başqa, həmçinin
dividend (əlavə kooperativ ödənişləri) almaq
hüququ verən paydır.
109.7.
Üzvlük haqqı iştirakçının kooperativ
üzvlüyünə daxil olması zamanı bununla
bağlı xərclərin ödənilməsi
üçün verilən pul məbləğidir. Kooperativ
üzvünün kooperativ ödənişləri (əsas
kooperativ ödənişləri) və dividend (əlavə
kooperativ ödənişləri) almaq hüququ vardır.
109.8. Kooperativ
ödənişləri (əsas kooperativ ödənişləri)
üzvlərin mütləq əmlak pay haqqına, kooperativdə
şəxsi əməyinə və digər növ fəaliyyətinə
mütənasib surətdə onlara ödənilən kooperativ
mənfəətinin bir hissəsidir.
109.9. Dividend (əlavə
kooperativ ödənişləri) yalnız səs hüququna
malik olan üzvlərə onların əlavə əmlak pay
haqlarına və kooperativin ortaq (assosiativ) üzvlərinin
mütləq əmlak pay haqlarına mütənasib surətdə
ödənilən kooperativ mənfəətinin bir hissəsidir.
109.10.
Kooperativin nizamnaməsində bu Məcəllənin 47.2-ci maddəsində
göstərilən məlumatlardan savayı kooperativ üzvlərinin
pay haqlarının miqdarı haqqında; pay haqlarının
verilməsi qaydası və onların verilməsi öhdəliyinin
pozulmasına görə kooperativ üzvlərinin məsuliyyəti
haqqında; kooperativin idarəetmə orqanlarının tərkibi
və səlahiyyəti, onların qərarlar qəbul etməsi,
o cümlədən barəsində qərarların yekdilliklə
və ya şərtləşdirilmiş səs
çoxluğu ilə qəbul olunduğu məsələlərə
dair qərarlar qəbul etməsi qaydası haqqında;
kooperativin düşdüyü zərərin ödənilməsi
qaydası haqqında şərtləri, sənədlərin tərtibi
qaydaları (kooperativə qəbulun, üzvlərin
siyahısının və pay haqlarının qəbulunun rəsmiləşdirilməsi,
kooperativ üzvlərinin ümumi
yığıncağının və digər idarəetmə
orqanlarının protokollarının tərtibi və sair)
göstərilməlidir.
109.11. Kooperativ
qanunla qadağan olmayan istənilən sahədə
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada
sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirə bilər.
Fəaliyyət xarakterinə görə kooperativlər
istehsal, istehlak, qarışıq (istehsal-istehlak) və digər
növlərdə ola bilər.
109.12. Kooperativ
öz üzvləri ilə onların istehsal etdiyi məhsulları
kooperativə satmaq, iş və xidmətləri yerinə
yetirmək barədə müqavilələr bağlaya bilər.
109.13. Dövlət
orqanları, bələdiyyələr, digər fiziki və
hüquqi şəxslər koopertivlə münasibətlərini
müqavilə əsasında qururlar. Dövlət orqanları
və bələdiyyələr Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, kooperativlərin təsərrüfat,
maliyyə, təşkilati (idarəetmə orqanlarının
formalaşdırılması) və digər fəaliyyətinə
müdaxilə etmirlər.
109.14. Kooperativdə
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin operativ və
mühasibat uçotu, statistika hesabatı Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilmiş
qaydada aparılır.
109.15. Kooperativ
öz fəaliyyətini həyata keçirmək
üçün muzdla işçilər tutmaq hüququna
malikdir. Kooperativin belə işçilərlə əmək
münasibətləri Azərbaycan Respublikasının əmək
qanunvericiliyi ilə tənzimlənir.
109.16.
Kooperativin, şəxsi əməyini tətbiq etməklə
onun fəaliyyətində iştirak edən üzvləri ilə
əmək münasibətləri Azərbaycan
Respublikasının əmək qanunvericiliyi, bu Məcəllə
və kooperativin nizamnaməsi ilə tənzimlənir.
109.17.
Kooperativin adında onun fəaliyyətinin əsas məqsədi,
habelə "kooperativ" sözü olmalıdır.
109.18. Kənd təsərrüfatı kooperativlərinin
təşkili və fəaliyyəti bu Məcəllə və
Kənd təsərrüfatı kooperasiyası haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir.[152]
Maddə 109-1. Kooperativin
yaradılması[153]
109-1.1. Kooperativ
beşdən az olmayan fiziki və (və ya) hüquqi şəxslər
tərəfindən yaradılır.
109-1.2. Kooperativ
yaratmaq məqsədilə fiziki və (və ya) hüquqi
şəxslər təşəbbüs qrupu yaradırlar. Təşəbbüs
qrupunun vəzifələrinə aşağıdakılar
daxildir:
109-1.2.1. pay
haqqı fondunun həcmi və onun yaranma mənbələri
göstərilməklə kooperativin nəzərdə tutulan fəaliyyətinin
əsaslandırılması;
109-1.2.2.
kooperativin nizamnamə layihəsinin hazırlanması;
109-1.2.3.
kooperativin üzvlüyünə daxil olmaq barədə fiziki
və (və ya) hüquqi şəxslərdən ərizələrin
qəbul edilməsi;
109-1.2.4.
kooperativin təsis yığıncağının
hazırlanması və keçirilməsi.
109-1.3.
Kooperativin təsis yığıncağı kooperativin
yaradılması və onun üzvlüyünə daxilolma barədə
qərar qəbul edir; kooperativin nizamnaməsini təsdiq edir;
bu Məcəllənin 111-ci maddəsini müddəalarını
nəzərə almaqla kooperativin idarəetmə
orqanlarını formalaşdırır.
109-1.4.
Kooperativin üzvləri öz aralarında bu Məcəllənin
45.2-ci maddəsinə uyğun olaraq təsis müqaviləsi
bağlayırlar.
109-1.5.
Kooperativin təsis yığıncağının qərarı
protokolla rəsmiləşdirilir.
Maddə 109-2. Kooperativin üzvləri
109-2.1.
Kooperativin nizamnaməsini qəbul edən və nizamnamə ilə
müəyyənləşdirilmiş qaydada və həcmdə
üzvlük haqqı və əmlak pay haqqı ödəyən
16 yaşına çatmış fiziki şəxslər və
(və ya) hüquqi şəxslər kooperativin üzvü ola
bilərlər.
109-2.2.
Kooperativin üzvü olan hüquqi şəxslə kooperativdə
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada
müvafiq səlahiyyət verdikləri nümayəndələri
vasitəsilə təmsil olunmalıdırlar.
109-2.3.
Kooperativin üzvləri kooperativin işində onun fəaliyyət
xarakterinə əsasən şəxsi əməyini tətbiq
etməklə və ya tətbiq etməməklə iştirak
edirlər.
109-2.4.
Kooperativin nizamnaməsində ayrı hal nəzərdə
tutulmayıbsa, kooperativin üzvü başqa kooperativin də
üzvü ola bilər.
109-2.5.
Kooperativin üzvlərinə [ortaq (assosiativ) üzvlər
istisna olmaqla] onların mütləq əmlak paylarına
görə dividendlər ödənilmir.
109-2.6.
Kooperativin üzvü yaşına və səhhətinə
görə pensiyaya çıxdıqda, kooperativdən kənarda
seçkili işə keçdikdə, hərbi xidmətə
çağırıldıqda və kooperativin nizamnaməsində
nəzərdə tutulmuş digər hallarda kooperativin
ümumi yığıncağının qərarına əsasən
kooperativdə ortaq (assosiativ) üzvlüyə keçə
bilər.
109-2.7.
Kooperativin ortaq (assosiativ) üzvünün mütləq əmlak
pay haqqının miqdarı və pay haqqı üzrə
ödənilən dividendlərin şərtləri kooperativin
nizamnaməsinə uyğun olaraq ortaq (assosiativ) üzvlə
kooperativ arasında bağlanılan müqavilə əsasında
müəyyənləşdirilir. Kooperativin ortaq (assosiativ)
üzvünün mütləq əmlak pay haqqının
miqdarı kooperativin izamnaməsində müəyyənləşdirildikdə
kooperativin digər üzvlərini mütləq pay haqqı
miqdarından artıq məbləğdə müəyyənləşdirilə
bilər.
109-2.8.
Kooperativin ortaq (assosiativ) üzvü, onun kooperativdə
üzvlüyü ilə bağlı şərtlərin
kooperativin nizamnaməsində dəyişdirilməsi
halları istisna olmaqla səs hüququna malik deyildir.
Maddə 109-3. Kooperativ
üzvlüyünə qəbul
Kooperativin
üzvlüyünə qəbul, üzv olmaq istəyən
şəxsin kooperativə rəsmi müraciəti əsasında
nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş
qaydada həyata keçirilir. Kooperativin üzvünə
üzvlük kitabçası verilir. Kitabçada göstərilən
yazıların məzmunu kooperativin nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
Maddə 109-4. Kooperativ üzvlərinin
hüquq və vəzifələri
109-4.1.
Kooperativin üzvlərinin aşağıda göstərilən
hüquqları vardır:
109-4.1.1.
kooperativə daxil olmaq və könüllü qaydada kooperativdən
çıxmaq;
109-4.1.2. kooperativin
idarə edilməsində və fəaliyyətində
iştirak etmək, kooperativin orqanlarını seçmək
və onlara seçilmək;
109-4.1.3.
kooperativin fəaliyyətinə dair məlumat almaq və onun
maliyyə, eləcə də digər sənədləri ilə
tanış olmaq;
109-4.1.4.
kooperativin fəaliyyətinin
yaxşılaşdırılması, onun orqanlarının və
vəzifəli şəxslərinin işində olan
nöqsanların aradan qaldırılması barədə təkliflər
vermək;
109-4.1.5. mənfəətin
bölüşdürülməsində iştirak etmək və
digər ödənişləri almaq;
109-4.1.6.
kooperativ ləğv edildikdə kreditorlarla hesablaşmalardan
sonra əmlakın onun payına düşən hissəsini və
ya bu hissənin dəyərini almaq;
109.4.1.7.
kooperativin üzvləri üçün nəzərdə
tutulmuş imtiyazlardan və güzəştlərdən
istifadə etmək;
109.4.1.8. bu Məcəllə
və kooperativin nizamnaməsi ilə nəzərdə
tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək.
109-4.2. Bu Məcəllənin
109-4.1.2-ci və 109-4.1.7-ci maddələrində nəzərdə
tutulan hüquqlar kooperativin ortaq (assosiativ) üzvlərinə
şamil olunmur.
109-4.3.
Kooperativin fəaliyyətində şəxsi əməyi ilə
iştirak edən üzvlərin göstərilən
hüquqlardan savayı, öz əməyinə görə pul
və ya natura ilə əməkhaqqı almaq hüququ
vardır.
109-4.4.
Kooperativin üzvlərinin aşağıda göstərilən
vəzifələri vardır:
109-4.4.1.
kooperativə daxil olduqda nizamnamədə nəzərdə
tutulmuş qaydada və həcmdə üzvlük haqqı və
mütləq əmlak pay haqqı vermək və kooperativin fəaliyyəti
ilə əlaqədar üzərinə
götürdüyü digər öhdəlikləri yerinə
yetirmək;
109-4.4.2. nizamnaməyə
əməl etmək, kooperativin orqanlarının qərarlarını
yerinə yetirmək;
104-4.4.3. bu Məcəllənin
110.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada kooperativdə əmələ gəlmiş
zərərin ödənilməsində iştirak etmək;
109-4.4.4. qanun və
nizamnamə ilə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri
yerinə yetirmək.
Maddə 110. Kooperativin əmlakı
110.1. Kooperativin
mülkiyyətində olan əmlak kooperativin nizamnaməsinə
müvafiq surətdə onun üzvlərinin paylarına
bölünür. Kooperativin əmlakı (vəsaitləri)
onun əsas fondlarından, dövriyyə vəsaitindən və
balansında göstərilən digər maddi dəyərlərdən
ibarətdir. Kooperativin əmlakının
formalaşdırılması mənbələri onun öz vəsaiti
və cəlb edilmiş vəsait ola bilər. Kooperativin öz
vəsaitini onun nizamnaməsində nəzərdə
tutulmuş əmlak pay haqları, sahibkarlıq fəaliyyətindən,
öz vəsaitlərinin banklarda və digər kredit təşkilatlarında,
qiymətli kağızlarda yerləşdirilməsindən
daxil olan gəlirlər, kreditlər, fiziki və hüquqi
şəxslərin ianələri və qanunla qadağan
olunmayan digər mənbələr hesabına
formalaşdırır. Kooperativ tərəfindən
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada
cəlb edilən vəsaitin həcmi kooperativin ümumi vəsaitlərinin
(əmlakının) 50 faizindən çox olmamalıdır.
Kooperativin əmlakı onun xüsusi mülkiyyətindədir.
Kooperativin üzvü onun mülkiyyətində olan əmlakı
müqavilə əsasında istifadə edilmək
üçün kooperativə verə bilər. Kooperativ
ittifaqı onun mülkiyyətində olan əmlakı
müqavilə əsasında istifadə edilmək
üçün onun üzvü olan kooperativə verə və
ittifaqın nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş
digər məqsədlər üçün istifadə edə
bilər.[154]
110.2. Əgər
kooperativin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, kooperativin üzvü kooperativ qeydə
alınanadək pay haqqını tamamilə verməyə
borcludur.
110.3. Kooperativin
nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilə bilər
ki, kooperativə mənsub əmlakın bir hissəsini nizamnamə
ilə təyin edilən məqsədlər üçün
istifadə olunan bölünməz fondlar təşkil edir.
Bölünməz fondların yaradılmasına dair qərarı
kooperativin üzvləri, əgər kooperativin nizamnaməsində
ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, yekdilliklə qəbul
edirlər.
110.4. Kooperativin
üzvləri əmələ gəlmiş zərəri illik
balansın təsdiqindən sonra iki ay ərzində əlavə
haqlar vermək yolu ilə ödəməyə borcludurlar. Bu vəzifə
yerinə yetirilmədikdə kreditorların tələbi ilə
kooperativ məhkəmə qaydasında ləğv edilə bilər.
Kooperativin üzvləri onun öhdəlikləri
üçün kooperativin hər bir üzvünün əlavə
haqqının verilməmiş hissəsi həddində birgə
subsidiar məsuliyyət daşıyırlar.
110.5. Kooperativin
ləğvindən sonra qalan əmlak kooperativin üzvləri
arasında onun nizamnaməsinə uyğun olaraq
bölüşdürülür.
Maddə 110-1. Kooperativ üzvlərinin
pay haqları və kooperativin pay fondu[155]
110-1.1. Kooperativ
üzvlərinin kooperativə verdiyi əmlak pay haqları
kooperativin pay fondunu təşkil edir. Kooperativin pay fondu
kooperativin kreditorlarının maraqlarına təminat verən
kooperativ əmlakının minimal həddini müəyyənləşdirir.
Kooperativə daxil olarkən ödənilən üzvlük
haqqı pay fonduna daxil deyildir və kooperativin üzvü
kooperativdən çıxdıqda qaytarılmır.
110-1.2. Kooperativ
üzvlərinin pay haqlarına onların şəxsi
borclarına görə tutma yalnız bu Məcəllənin
112.5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halda və
qaydada yönəldilə bilər.
110-1.3.
Kooperativin pay fondunun və mütləq payın həcmi,
mütləq və əlavə payların ödənilmə
qaydası, əmlakla (əmlak hüquqları ilə) ödənilən
payların qiymətləndirilmə qaydası nizamnamə ilə
müəyyənləşdirilir. Qiymətləndirməyə
bu sahədə qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş
qaydada məşğul olan şəxslər cəlb edilə
bilər.
110-1.4. Əgər
ikinci və sonrakı illərin sonunda kooperativin xalis aktivlərinin
dəyəri pay fondunun dəyərindən az olarsa, kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı pay fondunun
azaldığını elan etməyə və onu
qanunvericilikdə müəyyənləşdirilmiş qaydada
qeydə aldırmağa borcludur.
110-1.5. Kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağının qərarı
ilə pay fondu artırıla və ya azaldıla bilər. Pay
fondunun miqdarı kooperativin xalis aktivlərinin miqdarından
artıq olmamalıdır. Kooperativin pay fondunun miqdarı onun
xalis aktivlərinin miqqdarından artıq olduqda kooperativin pay
fondu göstərilən fərq məbləğində
mütləq pay haqlarının proporsional azaldılması
yolu ilə azaldılmalıdır.
110-1.6.
Kooperativin pay fondunun artırılmasına mütləq pay
haqları miqdarının artırılması ilə yol
verilir.
Maddə 110-2. Kooperativin mənfəəti
və onun bölüşdürülməsi
110-2.1.
Kooperativin mənfəəti Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdirilmiş məcburi
ödənişlər verildikdən sonra, kooperativin nizamnaməsində
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada kooperativin
fondlarına, kreditorlarla hesablaşmaların həyata
keçirilməsinə, kooperativin nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilmiş
digər məqsədlərə və (və ya) kooperativ
ödənişlərinin və dividendlərin ödənilməsinə
yönəldilir.
110-2.2.
Kooperativin mənfəəti kooperativin üzvləri
arasında onların pay (mütləq və əlavə)
haqları məbləğinə, habelə kooperativin fəaliyyətində
şəxsi əməyi ilə və (və ya) digər
formada iştirakına uyğun olaraq
bölüşdürülür.
110-2.3. Kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı ödənilən
kooperativ ödənişlərinin və dividendlərin
kooperativin mənfəətinin müəyyən miqdarı ilə
məhdudlaşdırılmasını müəyyənləşdirə
bilər.
Maddə 110-3. Kooperativin və
onun üzvlərinin əmlak məsuliyyəti
110-3.1. Kooperativ
öz öhdəliklərinə görə ona məxsus olan əmlakı
ilə cavabdehdir.
110-3.2. Kooperativ
öz üzvlərinin kooperativin fəaliyyəti ilə əlaqədar
götürdükləri öhdəliklərinə və bu Məcəllənin
112.5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna
olmaqla başqa öhdəliklərinə (borclarına) görə
məsuliyyət daşımır.
110-3.3. Kooperativ
yaradıldıqdan sonra ona üzv olan şəxs üzv
olmasından əvvəl kooperativin götürdüyü
öhdəliklərə görə məsuliyyət
daşıyır, bir şərtlə ki, nizamnamədə
ayrı qayda nəzərdə tutulmasın. Kooperativə
üzv olmaq istəyən şəxsə bu barədə
bütün zəruri məlumatlar verilməlidir.
110-3.4.
Kooperativin üzvləri kooperativin öhdəliklərinə
görə subsidiar məsuliyyət daşıyırlar.
Kooperativ üzvlərinin kooperativin öhdəliklərinə
görə subsidiar məsuliyyəti kooperativin öz öhdəliklərinin
silinməsi üçün kifayət qədər vəsaitləri
olmadıqda yaranır və bu Məcəllənin 110.4-cü
maddəsinə müvafiq qaydada müəyyənləşdirilir.
Maddə 111. Kooperativdə idarəetmə
111.1. Kooperativin
ali idarəetmə orqanı onun üzvlərinin ümumi
yığıncağıdır. Üzvlərinin sayı əllidən
çox olan kooperativdə onun icra orqanlarının fəaliyyətinə
nəzarət edən müşahidə şurası
yaradıla bilər. Müşahidə şurası üzvlərinin
kooperativ adından fəaliyyət göstərmək
ixtiyarı yoxdur. Kooperativin icra orqanları idarə heyəti və
(və ya) onun sədridir. Onlar kooperativin fəaliyyətinə
cari rəhbərliyi həyata keçirir, müşahidə
şurasına və kooperativ üzvlərinin ümumi
yığıncağına hesabat verirlər. Kooperativin
müşahidə şurasının və idarə heyətinin
üzvləri, habelə kooperativin sədri yalnız kooperativin
üzvlərindən ola bilər. Müşahidə
şurasının və ya icra orqanının üzvü
oxşar kooperativin üzvü ola bilməz. Kooperativin
üzvü eyni zamanda müşahidə şurasının
üzvü və idarə heyətinin və ya kooperativin sədri
ola bilməz.
111.2. Kooperativin
idarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri və
onların qərarlar qəbul etməsi qaydası kooperativin
nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
111.3. Kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağının
müstəsna səlahiyyətinə
aşağıdakılar aiddir:
111.3.1.
kooperativin nizamnaməsini dəyişdirmək;
111.3.2.
kooperativin müşahidə şurasını yaratmaq və
onun üzvlərinin səlahiyyətlərinə xitam vermək,
habelə kooperativin icra orqanlarını yaratmaq və
onların səlahiyyətlərinə xitam vermək, bir şərtlə
ki, kooperativin nizamnaməsinə görə bu hüquq onun
müşahidə şurasına verilmiş olmasın;
111.3.3. kooperativ
üzvlərini qəbul etmək və çıxarmaq;
111.3.4.
kooperativin illik hesabatlarını və maliyyə hesabatlarını təsdiq etmək və zərəri
bölüşdürmək;
111.3.5.
kooperativin yenidən təşkili və ləğvi
haqqında qərar qəbul etmək;
111.3.5-1.
bu Məcəllənin 49-1.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş əqdlərin bağlanması haqqında qərar
qəbul etmək;[156]
111.3.6.
kooperativin nizamnaməsi ilə ümumi
yığıncağın müstəsna səlahiyyətinə
başqa məsələlərin həlli də aid edilə
bilər.
111.4. Kooperativin
ümumi yığıncağının və ya
müşahidə şurasının müstəsna səlahiyyətinə
aid edilmiş məsələləri onlar həll edilmək
üçün kooperativin icra orqanlarına verə bilməzlər.
111.5. Ümumi
yığıncaqda qərarlar qəbul edilərkən
kooperativ üzvünün bir səsi vardır.
111.6. Üzvlərinin
sayı 200-dən çox olan kooperativlərdə kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı kooperativin
nizamnaməsinə uyğun olaraq müvəkkillərin
yığıncağı şəklində keçirilə
bilər. Müvəkkillərin sayı kooperativ üzvlərinin
sayı nəzərə alınaraq müəyyənləşdirilir.
Müvəkkillər kooperativin nizamnaməsində,
aşağıdakılar da daxil olmaqla, nəzərdə
tutulmuş qaydada açıq və ya gizli səsvermə yolu
ilə seçilir: müvəkkil seçilən kooperativ
üzvlərinin sayı; müvəkkillərin səlahiyyətlərinin
müddəti; onların seçilmə qaydası. Müvəkkillər
öz səlahiyyətlərini başqa şəxslərə,
o cümlədən kooperativ üzvlərinə verə bilməzlər.
Bu Məcəllənin və kooperativin nizamnaməsinin
kooperativ üzvlərinin ümumi yığıncağı
barədə müddəaları müvəkkillərin
yığıncağına da şamil edilir.[157]
111.7. Kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı üzvlərin
(yaxud onların nümayəndələrinin) yarıdan
çoxu iştirak etdikdə səlahiyyətlidir. Müvəkkillərin
yığıncağı seçilmiş müvəkkillərin
yarıdan çoxu iştirak etdikdə səlahiyyətlidir.
111.8. Kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı idarə
heyəti (sədr) tərəfindən ildə bir dəfədən
az olmayaraq nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş
müddətlərdə və qaydada, ancaq maliyyə ilinin
başa çatmasından ən geci üç ay keçənədək
çağırılır. Kooperativ üzvlərinin növbədənkənar
ümumi yığıncağı idarə heyətinin (sədrin),
müşahidə şurasının və təftiş
komissiyasının (müfəttişin) təşəbbüsü,
yaxud səs hüququna malik olan üzvlərin azı dörddə
birinin tələbi ilə çağırılır.
İdarə heyətinin (sədrin), müşahidə
şurasının və təftiş komissiyasının
(müfəttişin) təşəbbüsü, yaxud səs
hüququna malik olan üzvlərin ən azı dörddə
birinin tələbi ilə kooperativ üzvlərinin növbədənkənar
ümumi yığıncağı idarə heyəti (sədr)
tərəfindən on beş gün müddətində
kooperativin nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş
qaydada çağırılır.
111.9. Kooperativin
müşahidə şurası yaradıldıqda onun üzvlərinin
sayı və səlahiyyət müddəti kooperativ üzvlərinin
ümumi yığıncağı tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Müşahidə şurasının iclası zərurət
olduqda, lakin yarım ildə bir dəfədən az olmayaraq
çağırılır. Müşahidə
şurasının iclaslarının keçirilməsi
qaydaları kooperativin nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
Nizamnamədə nəzərdə tutulmuş hallarda kooperativ
üzvlərinin ümumi yığıncağı tərəfindən
müşahidə şurası, yaxud onun ayrı-ayrı
üzvləri onların səlahiyyət müddəti bitməzdən
əvvəl geri çağırıla bilər.
111.10.
Kooperativin idarə heyəti və (və ya) onun sədri
kooperativin cari fəaliyyətinə kooperativ üzvlərinin
ümumi yığıncaqları arasındakı dövrdə
rəhbərlik edir, onun işlərini aparır, kooperativi təmsil
edir. Kooperativ üzvlərinin sayı əllidən çox
olduqda kooperativ üzvlərinin ümumi
yığıncağı tərəfindən onun üzvlərindən
kooperativin idarə heyəti seçilir. İdarə heyətinə
rəhbərliyi kooperativ üzvlərinin ümumi
yığıncağı tərəfindən seçilən
(təyin edilən) sədr həyata keçirir. Kooperativin
idarə heyətinin və (və ya) onun sədrinin (təyin
edilməsi), onların səlahiyyətləri və səlahiyyət
müddəti, idarə heyəti sədrinin kooperativin əmlakına
sərəncam vermək hüququ, onun əmək haqqı, məsuliyyəti,
habelə vaxtından əvvəl vəzifədən azad edilməsi
(istefa verməsi) əsasları və qaydası kooperativin
nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
111.11. Əgər
idarə heyəti yaradılmışdırsa, nizamnamədə
sədrin və idarə heyətinin səlahiyyətləri (təkbaşına
və kollegial qaydada həyata keçirilən səlahiyyətlər)
ayrıca göstərilməlidir.
111.12.
Kooperativin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə
nəzarəti həyata keçirmək məqsədi ilə
kooperativ üzvlərinin ümumi yığıncağı
kooperativ üzvlərinin sayı əllindən çox olduqda
təftiş komissiyası (azı üç nəfərdən
ibarət), kooperativ üzvlərinin sayı əllidən az
olduqda isə müfəttiş seçir.
111.13.
Kooperativin təftiş komissiyası (müfəttişi):
111.13.1. maliyyə-təsərrüfat
ilinin nəticələrinə görə kooperativin maliyyə
vəziyyətini yoxlayır;
111.13.2.
kooperativ üzvlərinin ümumi yığıncağının,
müşahidə şurasının sayı on faizdən
artıq olan üzvlərin tələbi ilə, habelə
öz təşəbbüsü ilə kooperativin maliyyə-təsərrüfat
fəaliyyətini növbədənkənar yoxlayır.
111.14.
Kooperativin təftiş komissiyası (müfəttişi)
yoxlamanın nəticələrinə əsasən kooperativin
idarəetmə orqanlarına rəy təqdim edir.
Müşahidə şurası və ya idarə heyəti (sədr)
yoxlamanın nəticələrinə nizamnamədə nəzərdə
tutulmuş qaydada baxır və müvafiq qərar qəbul
edir. Qərarla razılaşmadıqda təftiş
komissiyası (müfəttiş) kooperativ üzvlərinin
ümumi yığıncağa müraciət edə bilər.
111.15. Nizamnamədə
nəzərdə tutulmuş hallarda kooperativ üzvlərinin
ümumi yığıncağı tərəfindən təftiş
komissiyası, yaxud onun ayrı-ayrı üzvləri və ya
müfəttiş səlahiyyət müddəti bitməzdən
əvvəl geri çağırıla bilər.
Maddə 112. Kooperativdə
üzvlüyə xitam verilməsi və payın keçməsi
112.1. Kooperativ
üzvünün kooperativdən çıxmaq ixtiyarı
vardır. Bu halda ona payının dəyəri ödənilməli
və ya payına uyğun əmlak verilməli, habelə
kooperativin nizamnaməsində nəzərdə tutulan digər
ödənişlər verilməlidir. Kooperativin çıxan
üzvünə payın dəyərinin ödənilməsi
və ya başqa əmlakın verilməsi, əgər
kooperativin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, maliyyə ili qurtardıqdan və kooperativin maliyyə hesabatları təsdiq edildikdən sonra həyata
keçirilir.
112.2. Kooperativin
üzvü kooperativin nizamnaməsi ilə ona həvalə
olunmuş vəzifələri icra etmədikdə və ya
lazımınca icra etmədikdə, habelə kooperativin nizamnaməsi
ilə nəzərdə tutulan başqa hallarda ümumi
yığıncağın qərarı ilə kooperativdən
çıxarıla bilər. Kooperativdən
çıxarılmış kooperativ üzvünün bu Məcəllənin
112.1-ci maddəsinə uyğun olaraq, payını və
kooperativin nizamnaməsində nəzərdə tutulan digər
ödənişləri almaq hüququ vardır.
112.3. Əgər
kooperativin nizamnaməsi ilə ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, kooperativin üzvü öz payını və
ya onun bir hissəsini kooperativin digər üzvünə verə
bilər. Payın (onun bir hissəsinin) kooperativ üzvü
olmayan fiziki şəxsə verilməsinə yalnız
kooperativin razılığı ilə yol verilir. Belə halda
kooperativin digər üzvləri həmin payı (onun bir hissəsini)
almaqda üstünlük hüququna malikdirlər. Əgər
kooperativin üzvləri kooperativin nizamnaməsində nəzərdə
tutulan müddət ərzində öz üstünlük
hüququndan istifadə etməzlərsə, pay
üçüncü şəxsə özgəninkiləşdirilə
bilər.
112.4. Kooperativin
üzvü öldükdə onun vərəsələri, əgər
kooperativin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, kooperativ üzvlüyünə qəbul edilə
bilərlər. Əks halda kooperativin ölmüş
üzvünün payının dəyəri kooperativ tərəfindən
onun vərəsələrinə ödənilir.
112.5. Kooperativ
üzvünün şəxsi borclarına görə
tutmanın kooperativ üzvünün payına yönəldilməsinə
yalnız həmin borcları ödəmək
üçün onun başqa əmlakı kifayət etmədikdə
kooperativin nizamnaməsi ilə nəzərdə tutulan qaydada
yol verilir. Kooperativ üzvünün borclarına görə
tutma kooperativin bölünməz fondlarına yönəldilə
bilməz.
Maddə 113. Kooperativin yenidən
təşkili və ləğvi
113.1. Kooperativ
onun üzvlərinin ümumi yığıncağının
qərarı ilə könüllü surətdə yenidən
təşkil və ya ləğv edilə bilər.
113.2. Kooperativin
yenidən təşkilinin və ləğvinin başqa əsasları
bu Məcəllə ilə müəyyənləşdirilir.
§3.
Qeyri-kommersiya təşkilatları
Maddə 114. İctimai birliklər
114.1. İctimai
birliyin təsisçilərinin
(iştirakçılarının) ictimai birliyə verdikləri
əmlak birliyin mülkiyyətidir. İctimai birlik bu əmlakdan
onun nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş
məqsədlər üçün istifadə edir.
114.2. İctimai
birliklərin iştirakçıları həmin birliklərin
mülkiyyətinə verdikləri əmlaka, o cümlədən
üzvlük haqlarına hüquqlarını saxlamırlar.
Onlar ictimai birliklərin öhdəlikləri
üçün, ictimai birliklər isə öz
iştirakçılarının öhdəlikləri
üçün məsuliyyət daşımırlar.
114.3. İctimai
birlik ləğv edildikdə onun borclarının
ödənilməsindən sonra qalan əmlakı ictimai
birliyin nizamnaməsində göstərilmiş məqsədlərə,
bu mümkün olmadıqda isə dövlət büdcəsinə
yönəldilir.[158]
114.4. İctimai
birliklərin ayrı-ayrı növlərinin xüsusiyyətləri
və hüquqi vəziyyəti bu Məcəllə ilə və
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
Maddə 115. Fondlar
115.1. Fond
üzvlüyü olmayan, fiziki və (və ya) hüquqi şəxslərin
əmlak haqları əsasında təsis etdikləri, sosial,
xeyriyyə, mədəni, təhsil və ya digər ictimai
faydalı məqsədlər güdən təşkilatdır.[159]
115.1-1. Fond
yaradılarkən onun nizamnamə kapitalı on min manatdan az
olmamalıdır.[160]
115.2. Fondun təsisçilərinin
(təsisçisinin) verdiyi əmlak fondun mülkiyyətidir.
Fond həmin əmlakdan onun nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş
məqsədlər üçün istifadə edir.
115.3. Fond öz
əmlakından istifadə haqqında hesabatları hər il dərc
etməyə borcludur.
115.4. Təsisçilər
yaratdıqları fondun öhdəlikləri üçün,
fond isə öz təsisçilərinin öhdəlikləri
üçün məsuliyyət daşımır.
115.5. Fondun idarə
edilməsi və onun orqanlarının formalaşdırılması
qaydası fondun təsisçilər tərəfindən təsdiq
edilən nizamnaməsi ilə müəyyənləşdirilir.
115.6. Fondun
nizamnaməsində bu Məcəllənin 47.2-ci maddəsində
göstərilmiş məlumatlardan savayı, fondun
"fond" sözü də daxil edilmiş adı, fondun məqsədləri
haqqında məlumatlar; fondun orqanları haqqında, o cümlədən
fondun fəaliyyətinə nəzarət edən himayəçilik
şurası haqqında, fondun vəzifəli şəxslərinin
təyin edilməsi və azad edilməsi qaydası haqqında,
fondun ləğvi zamanı onun əmlakı barəsində sərəncam
verilməsi qaydası haqqında məlumatlar göstərilməlidir.
115.7.
Fondların ayrı-ayrı növlərinin, o cümlədən
xeyriyyə təşkilatlarının xüsusiyyətləri
və hüquqi vəziyyəti bu Məcəllə ilə və
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
Maddə 116. Fondun nizamnaməsinin
dəyişdirilməsi və onun ləğv edilməsi
116.1. Fondun
nizamnaməsi fondun orqanları tərəfindən bir şərtlə
dəyişdirilə bilər ki, nizamnamədə onun bu qaydada
dəyişdirilməsi imkanı nəzərdə tutulmuş
olsun. Əgər nizamnamənin dəyişməz şəkildə
saxlanılması fondun təsis edilməsi zamanı qabaqcadan nəzərə
alınması mümkün olmayan nəticələrə səbəb
olarsa, nizamnamədə isə nizamnamənin dəyişdirilməsi
imkanı nəzərdə tutulmazsa və nizamnamə vəkil
edilmiş şəxslər tərəfindən dəyişdirilməzsə,
dəyişikliklər edilməsi hüququ fondun orqanlarının
və ya fondun nizamnaməsi ilə onun fəaliyyətinə nəzarət
etməyə vəkil edilmiş orqanın ərizəsinə əsasən
məhkəməyə mənsubdur.
116.2. Fondun ləğvi
haqqında qərarı maraqlı şəxslərin ərizəsinə
əsasən yalnız məhkəmə qəbul edə bilər.
Fond aşağıdakı hallarda ləğv edilə bilər:
116.2.1. fondun əmlakı
onun məqsədlərinin həyata keçirilməsinə
kifayət etmədikdə və lazımi əmlakın əldə
edilməsi ehtimalı real olmadıqda;
116.2.2. fondun məqsədlərinə
çatmaq mümkün olmadıqda, bu məqsədlər isə
lazımi şəkildə dəyişdirilə bilmədikdə;
116.2.3. öz fəaliyyətində
fond nizamnamədə nəzərdə tutulan məqsədlərdən
yayındıqda;
116.2.4.
qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər hallarda.
116.3. Fond ləğv
edildikdə onun borclarının
ödənilməsindən sonra qalan əmlakı fondun
nizamnaməsində göstərilən məqsədlərə,
bu, mümkün olmadıqda isə dövlət büdcəsinə
yönəldilir.
Maddə 117. Hüquqi şəxslərin
ittifaqları
117.1. Kommersiya təşkilatları
özlərinin sahibkarlıq fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi,
habelə ümumi mənafelərin (əmlak mənafeləri
daxil olmaqla) təmsil və müdafiə edilməsi (o cümlədən
dövlət və digər orqanlarda, beynəlxalq təşkilatlarda)
məqsədi ilə ittifaqlar yarada bilərlər. Əgər
iştirakçıların qərarı ilə ittifaqa
sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək həvalə
edilirsə, belə ittifaq bu Məcəllə ilə nəzərdə
tutulan qaydada təsərrüfat ortaqlığına və ya
cəmiyyətə çevrilir və ya sahibkarlıq fəaliyyətini
həyata keçirmək üçün təsərrüfat
cəmiyyəti yarada bilər və ya bu cür cəmiyyətdə
iştirak edə bilər.[161]
117.2.
Qeyri-kommersiya təşkilatları özlərinin fəaliyyətinin
əlaqələndirilməsi, habelə ümumi mənafelərinin
təmsil və müdafiə edilməsi məqsədi ilə
ittifaqlar yarada bilərlər.
117.3.
İttifaqın iştirakçıları özlərinin
müstəqilliyini və hüquqi şəxs
hüquqlarını saxlayırlar.
117.4.
İttifaqın təsisçilərinin
(iştirakçılarının) ona verdikləri əmlak
ittifaqın mülkiyyətidir. Bu əmlakdan ittifaq onun nizamnaməsində
müəyyənləşdirilmiş məqsədlər
üçün istifadə edir.
117.5. İttifaq
öz iştirakçılarının öhdəlikləri
üçün məsuliyyət daşımır.
İttifaqın iştirakçıları onun öhdəlikləri
üçün nizamnamədə nəzərdə tutulan
miqdarda və qaydada subsidiar məsuliyyət
daşıyırlar.
117.6.
İttifaqın adında onun iştirakçılarının
fəaliyyətinin əsas predmeti, habelə "ittifaq"
sözü göstərilməlidir.
117.7. İttifaq
ləğv edildikdə onun borclarının
ödənilməsindən sonra qalan əmlakı
ittifaqın nizamnaməsində göstərilmiş məqsədlərə,
bu mümkün olmadıqda isə dövlət büdcəsinə
yönəldilir.
117.8.
İttifaqların ayrı-ayrı növlərinin xüsusiyyətləri
və hüquqi vəziyyəti bu Məcəllə ilə və
qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir.
Maddə 118. İttifaqın
nizamnaməsi
İttifaqın
nizamnaməsində bu Məcəllənin 47.2-ci maddəsində
göstərilmiş məlumatlardan savayı, ittifaq
iştirakçılarının verdikləri haqların
miqdarı, tərkibi və verilməsi qaydası, haqq verilməsi
öhdəliyini pozmağa görə onların məsuliyyəti
haqqında, ittifaqın idarəetmə orqanlarının tərkibi
və səlahiyyəti, onların qərarlar qəbul etməsi,
o cümlədən barəsində qərarların yekdilliklə
və ya ittifaq iştirakçılarının şərtləşdirilmiş
səs çoxluğu ilə qəbul olunduğu məsələlərə
dair qərarlar qəbul etməsi qaydası haqqında,
ittifaqın ləğv edildiyi halda onun əmlakı barəsində
sərəncam verilməsi qaydası haqqında məlumatlar
göstərilməlidir.
Maddə 119. İttifaq
iştirakçılarının hüquq və vəzifələri
119.1. Əgər
ittifaqın nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, ittifaq iştirakçılarının onun
xidmətlərindən əvəzsiz istifadə etmək
ixtiyarı vardır.
119.2.
İttifaqın iştirakçısı maliyyə ili
qurtardıqda ittifaqdan çıxa bilər. Bu halda o, əgər
ittifaqın nizamnaməsində ayrı müddət nəzərdə
tutulmayıbsa, çıxdığı gündən bir il ərzində
ittifaqın öhdəlikləri üçün öz
haqqına mütənasib subsidiar məsuliyyət
daşıyır. İttifaqın iştirakçısı
ittifaqın nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş
hallarda və qaydada digər iştirakçıların qərarı
ilə ittifaqdan çıxarıla bilər. İttifaqın
çıxarılmış iştirakçısının
məsuliyyəti barəsində ittifaqdan çıxmaya aid
qaydalar tətbiq edilir.
119.3.
İştirakçıların razılığı ilə
ittifaqa yeni iştirakçı daxil ola bilər. İttifaqa
yeni iştirakçının daxil olması ittifaqın o,
daxil olanadək əmələ gəlmiş öhdəlikləri
üçün onun subsidiar məsuliyyəti ilə şərtləndirilə
bilər.
§4. Hüquqi
şəxslərin inventar siyahısı, illik balansı və
auditi çıxarılmışdır.[162]
§ 5. Hüquqi
şəxslərin dövlət reyestri çıxarılmışdır.KM1
Üçüncü bölmə
ƏMLAK VƏ ƏŞYA HÜQUQU[163]
5-ci fəsil.
Ümumi müddəalar
§ 1. Əşya
hüququnun əsas anlayışları
Maddə 135. Əşya
hüququnun obyektləri
135.1. Bu Məcəlləyə
uyğun olaraq yalnız fiziki obyektlər əşya
sayılırlar. Pullar və sənədli qiymətli kağızlar da əşyadır.[164]
135.2. Əmlak
istənilən əşyaların və qeyri-maddi əmlak nemətlərinin
toplusudur.
135.3. Bitkilər
və heyvanlar əşya deyildir. Onların hüquqi vəziyyəti
xüsusi qanunlarla müəyyənləşdirilir. Əgər
qanunvericilikdə ayrı qayda müəyyənləşdirilməyibsə,
əşyaların hüquqi vəziyyəti bitkilərə və
heyvanlara da şamil edilir.
135.4.
Əşyalar daşınmaz və daşınar ola bilər.
Torpaq sahələri, yer təki sahələri, ayrıca su
obyektləri, meşələr, çoxillik əkmələr,
binalar, qurğular və torpaqla möhkəm bağlı olan (ondan ayrıla bilməyən) digər əşyalar, yəni
təyinatına tənasübsüz zərər vurulmadan
yerinin dəyişdirilməsi mümkün olmayan obyektlər
daşınmaz əşyalardır. Torpaq sahəsi və torpaqla
möhkəm bağlı olan (ondan ayrıla bilməyən) əşya
vahid daşınmaz əşyadır və vahid mülkiyyət
obyektidir.[165]
135.5.
Daşınmaz əşyalara aid edilə bilməyən
bütün əşyalar daşınar əşyalar
sayılır. Başqa şəxslərə verilə bilən
və ya sahibinə maddi fayda və ya başqa şəxslərdən
nəyi isə tələb etmək hüququ vermək
üçün nəzərdə tutulan tələblər və
hüquqlar qeyri-maddi əmlak nemətləridir. Qeyri-maddi əmlak
nemətləri (tələblər və hüquqlar) ilə
bağlı münasibətlər onların hər birinə
aid olan xüsusi qanunvericiliyin müddəalarına müvafiq
olaraq tənzimlənir.[166]
135.6.
Əşyalar bölünər və bölünməz ola
bilər. Təyinatı dəyişdirilmədən
bölünə bilməyən və ya qanunun göstərişinə
görə bölünməli olmayan əşyalar
bölünməz əşyalardır.
135.7. Başqa əşyalardan
yalnız özlərinə xas əlamətlərə görə
ayrılmış fərdi-müəyyən əşyalar əvəzedilməz
əşyalar sayılır. Növ əlamətlərinə
görə fərqlənən, dövriyyədə adətən
say, ölçü və ya çəki ilə müəyyənləşdirilən
daşınar əşyalar əvəzedilən əşyalar
sayılır.
135.8. Təyinatı
istehlak olunmaqdan və ya özgəninkiləşdirilməkdən
ibarət olan daşınar əşyalar istehlak edilən əşyalardır.
135.9. Əgər
müxtəlif növlü əşyalar ümumi təyinat
üzrə istifadə edilməsini nəzərdə tutan vahid
tam yaradırlarsa, bir əmlak (mürəkkəb əmlak)
sayılırlar. Mürəkkəb əmlak barəsində
bağlanmış əqdin qüvvəsi, əgər
müqavilədə ayrı qayda nəzərdə
tutulmayıbsa, onun bütün tərkib hissələrinə
şamil edilir.
135.10. Adi anlamda
əşyanın tərkibinə daxil olan və
dağıdılmadan, zədələnmədən və ya dəyişdirilmədən
ondan ayrıla bilməyən hər şey əşyanın tərkib
hissəsidir. Özbaşına tikinti ilə bağlı
hallar istisna olmaqla, əşyanın mülkiyyətçisi
onun bütün tərkib hissələrinin mülkiyyətçisidir.[167]
135.11. Ümumi
anlamda və ya əsas əşya mülkiyyətçisinin
aydın iradəsinə əsasən təsərrüfatın
daimi aparılması, əsas əşyanın istifadəsi və
ya saxlanması üçün nəzərdə tutulan və
ona uyğunlaşdırılan daşınar əşyalar əşyanın
ləvazimatıdır. Əgər əşya ləvazimatdırsa,
onun bu keyfiyyəti əsas əşyadan müvəqqəti
ayrıldığı halda da saxlanılır. Əgər
ayrı razılaşma yoxdursa, əşyaya sahiblik onun ləvazimatında
da şamil edilir.
135.12.
Əşyanın verdiyi gəlir, artım və (və ya)
üstünlük əşyanın bəhəridir.
Ayrılanadək bəhər əşyanın tərkib hissəsidir.
Əşyanın mülkiyyətçisi kimdirsə, əşyanın
təbii bəhəri də onun mülkiyyətindədir.
Maddə 136. Əşyaların
mülki dövriyyəsi
136.1.
Əşyalar dövriyyədən
çıxarılmayıbsa və ya onların dövriyyəsi
məhdudlaşdırılmayıbsa, universal hüquq varisliyi
qaydasında (vərəsəlik, hüquqi şəxsin yenidən
təşkili) və ya başqa üsulla əşyalar sərbəst
surətdə özgəninkiləşdirilə və ya bir
şəxsdən başqasına keçə bilər.
136.2. Mülki
dövriyyədə olmasına yol verilməyən əşyalar
(mülki dövriyyədən çıxarılmış əşyalar)
qanunvericilikdə birbaşa göstərilməlidir.
136.3. Yalnız
dövriyyənin müəyyən
iştirakçılarına mənsub ola bilən və ya
dövriyyədə olmasına xüsusi icazə əsasında
yol verilən əşyalar (mülki dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış
əşyalar) qanunla müəyyənləşdirilmiş
qaydada təyin edilir.
Maddə 137. Qeyri-maddi əmlak
nemətləri çıxarılmışdır.[168]
Maddə 138. Əşyaların
və hüquqların yüklülüyü
138.1.
Əşyanın yüklülüyü - qanun və ya əqd
əsasında əşyaya mülkiyyət hüququnun hər
hansı formada məhdudlaşdırılmasıdır.
138.2. Hüququn
yüklülüyü - qanun və əqd əsasında
mülki hüquqların və ya tələblərin hər
hansı formada məhdudlaşdırılmasıdır.
§ 2. Əmlak hüquqlarının dövlət
qeydiyyatı
Maddə 139. Daşınar və
daşınmaz əmlaka hüquqların dövlət
qeydiyyatı
139.1. Mülkiyyət
hüququ və daşınmaz əmlaka digər hüquqlar, bu
hüquqların məhdudlaşdırılması, əmələ
gəlməsi, başqasına keçməsi və xitamı
dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. Mülkiyyət
hüququ, istifadə hüququ, ipoteka, servitutlar, habelə
daşınmaz əmlaka digər hüquqlar bu Məcəllədə
və qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda qeydə
alınmalıdır.
139.2. Daşınar əmlaka hüquqlar yalnız qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda dövlət qeydiyyatına alınmalıdır.